Bu gün Azərbaycanda olduğu kimi, dünyada da nağdsız ödənişlərin sürətli artımı müşahidə olunur. Lakin müxtəlif ölkələr bu keçidə fərqli templə və strategiyalarla yanaşır, nəticədə "Nağdsız Cəmiyyət"ə (Cashless Society) doğru fərqli modellər formalaşır. İsveç və Norveç nağdsız ödənişlərə keçid baxımından ən qabaqcıl ölkələrdir. İsveçdə demək olar ki, əməliyyatların 80%-dən çoxu nağdsız həyata keçirilir. Bəzi mağazalar və bank şöbələri ümumiyyətlə nağd pul qəbul etmir. İsveç nağd pulu tamamilə aradan qaldıra biləcək ilk ölkədir, lakin bu, yaşlılar və kənd yerlərində yaşayanlar üçün bəzi problemlər yaratdığı üçün dövlət tərəfindən tənzimlənir. Norveçdə də çox az sayda insan nağd puldan istifadə edir. Banklar nağd pul xidmətlərini azaltmağa davam edir.
Çin vÉ™ Hindistanda kağız pullar hÉ™lÉ™ dÉ™ geniÅŸ yayılmış olsa da, mobil ödÉ™niÅŸlÉ™rin kÉ™skin artımı müşahidÉ™ olunur. ÇindÉ™ “Alipay” vÉ™ “WeChat Pay” kimi mobil tÉ™tbiqlÉ™r gündÉ™lik É™mÉ™liyyatların demÉ™k olar ki, hamısını É™hatÉ™ edir. HÉ™tta küçə satıcıları vÉ™ taksilÉ™r dÉ™ mobil ödÉ™niÅŸlÉ™ri qÉ™bul edir. Çin naÄŸdsız ödÉ™niÅŸlÉ™rÉ™ birbaÅŸa mobil platformalar vasitÉ™silÉ™ sıçrayış edÉ™rÉ™k bank kartı infrastrukturunu adlayıb. Hindistan 2016-cı ildÉ™ki denominasiya (pul islahatı) naÄŸdsız ödÉ™niÅŸlÉ™rÉ™ tÉ™kan verdi. UPI (Unified Payments Interface) kimi dövlÉ™t tÉ™rÉ™findÉ™n dÉ™stÉ™klÉ™nÉ™n sistemlÉ™r mobil pul köçürmÉ™lÉ™rini asanlaÅŸdıraraq rÉ™qÉ™msal iqtisadiyyatın inkiÅŸafına böyük töhfÉ™ verib.
Lakin bəzi inkişaf etmiş iqtisadiyyatlar hələ də nağd pula güclü şəkildə bağlıdır. Almaniyada təhlükəsizlik və məxfilik narahatlıqlarına görə nağd ödənişlərə olan etibar yüksək olaraq qalır. Bir çox kiçik müəssisələr hələ də kartları qəbul etməyə meylli deyil. Yaponiyada ənənəyə və kiçik, dəqiq əməliyyatlar üçün nağd pulun rahatlığına görə nağd puldan istifadə nisbəti yüksəkdir. Bununla belə, son illərdə rəqəmsal ödənişlərin populyarlığı artır.
Məlumata görə, Azərbaycanda kartlarla ödənişlər 30% artıb. 2025-ci ilin 9 ayı ərzində ödəniş kartları ilə ölkə daxilində aparılan ödəniş əməliyyatlarının həcmi isə 72,2 mlrd. manat təşkil edib. Bu da ötən ilin 3-cü rübünə nisbətə 29,1% çoxdur. Bu sürətli artım nağdsız ödənişlərin ümumi ödənişlərdəki payını da 4 faiz bəndi yüksəldərək 67.4%-ə çatdırıb.
Bəs Azərbaycanda nağdsız ödənişlərin artması kağız pulu tamamilə sıradan çıxara bilər?
Moderator.az-a açıqlama verən iqtisadçı ekspert Xalid Kərimli bildirib ki, nağdsız ödənişlərin genişlənməsi nağd hesablaşmaların əhəmiyyətini azaldacaq:
“Amma bu, kağız pulun tamamilÉ™ sıradan çıxması demÉ™k deyil. Yaxın 5–10 il É™rzindÉ™ naÄŸd pullar dövriyyÉ™dÉ™ qalmaÄŸa davam edÉ™cÉ™k, sadÉ™cÉ™ payı vÉ™ rolu tÉ™dricÉ™n azalacaq. NaÄŸd pulun tam dövriyyÉ™dÉ™n çıxması hazırda real görünmür, lakin ona olan zÉ™rurÉ™t zamanla daha da aÅŸağı düşəcÉ™k. Pulun tam sıradan çıxması üçün iqtisadiyyatın tam ÅŸÉ™ffaflaÅŸması vacibdir. ÖlkÉ™ iqtisadiyyatı qeyri-ÅŸÉ™ffaf olduÄŸundan, naÄŸd pula ehtiyac qalacaq”.
Mehin Mehmanqızı
