Bu il Azərbaycanda vergi-gömrük güzəştlərinin və azadolmalarının ümumi məbləği 7,7 milyard manat təşkil edir. Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin sədri Azər Əmiraslanov bildirib ki, bu, dövlət büdcəsi gəlirlərinin təxminən 20 faizi qədərdir. Onun sözlərinə görə, güzəştlərin 94,5 faizi qeyri-neft-qaz sektorunun payına düşür, 2025-ci ildə isə bu göstəricinin 4,4 milyard manat olacağı proqnozlaşdırılır ki, bunun da 99,7 faizi özəl sahibkarlıq subyektlərinə aid olacaq.
Vergi-gömrük güzəştləri iqtisadiyyatın struktur transformasiyasında mühüm mexanizmlərdən biridir. Qlobal təcrübə göstərir ki, bu alət iqtisadi artımı stimullaşdırmaq, investisiyaları cəlb etmək və rəqabət mühitini genişləndirmək məqsədilə tətbiq olunur. Azərbaycanın vergi siyasətində son illər müşahidə olunan trendlər də məhz bu yanaşmanın davamıdır. Güzəştlərin əsasən qeyri-neft-qaz sektoruna yönəlməsi milli iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi strategiyasına tam uyğundur. Çünki bu istiqamət həm ixracın diversifikasiyasını təmin edir, həm də daxili bazarın sabit inkişafına təkan verir. Beləliklə, vergi və gömrük alətləri yalnız fiskal deyil, həm də struktur iqtisadi siyasətin hədəflərinə xidmət edən vasitəyə çevrilir.
Bu rəqəmlərin arxasında iqtisadi fəallığın artması ilə yanaşı, dövlətin strateji iqtisadi idarəetmə yanaşması dayanır. Qeyri-neft sektoruna verilən güzəştlər kənd təsərrüfatı, sənaye, logistika və turizm kimi sahələrdə yeni investisiya mühitinin formalaşmasına şərait yaradır. Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu kimi beynəlxalq qurumların hesabatlarında da göstərilir ki, fiskal güzəştlər düzgün istiqamətlənərsə, ümumi daxili məhsulun 1-2 faiz artımını stimullaşdıra bilər. Azərbaycanın qeyri-neft sektoru üzrə ixrac artımının 2024-cü ildə 14 faizə çatması da bu siyasətin real nəticələrindən biri hesab olunur.
Bununla yanaşı, güzəştlərin effektivliyi onların hədəf yönümlü və ölçüləbilən nəticələr verməsindən asılıdır. Yəni güzəştlər sadəcə fiskal yükü azaltmaqla kifayətlənməməli, istehsal gücünü artıran, texnoloji modernizasiya və ixrac potensialı yaradan təsirlər doğurmalıdır. Bu baxımdan, vergi və gömrük güzəştlərinin qiymətləndirilməsi mexanizmlərinin daha da təkmilləşdirilməsi vacibdir. Məsələn, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) təcrübəsində hər güzəştin iqtisadi gəlirə təsiri illik əsasda monitorinq olunur. Azərbaycanın da bu istiqamətdə qiymətləndirmə mexanizmlərini gücləndirməsi fiskal şəffaflığı artırar və büdcə gəlirlərinin planlaşdırılmasını daha dəqiq edər.
