İqtisadi Araşdırmalar və İslahatlar Mərkəzi 2017-2024-cü illərdə Özbəkistanda turizm sektorunda həyata keçirilən islahatların nəticələrini araşdırıb.
Newscenter.az Özbəkistan Milli Xəbər Agentliyinə istinadən bildirir ki, təhlillərə görə, bu dövr ərzində turizm iqtisadiyyatın strateji sektoruna çevrilib. Xarici turistlərin sayı təxminən dörd dəfə, turizm xidmətlərinin ixracı on dəfədən çox, sektorda məşğulluq iki dəfə artıb. Viza rejiminin liberallaşdırılması, iri sərmayələrin qoyulması və infrastrukturun modernləşdirilməsi nəticəsində Özbəkistan turist axınını sürətlə artırıb, beynəlxalq aləmdə imicini möhkəmləndirə bilib.
Son illər turizm Özbəkistanın sosial-iqtisadi inkişafının prioritet sahələrindən birinə çevrilib. Ölkədə turizm sektorunun inkişafı, onun potensialının əhali və dünya ictimaiyyəti arasında təbliği istiqamətində sistemli tədbirlər həyata keçirilib.
2017-ci ildən viza rejimi liberallaşdırılıb, infrastruktur modernləşdirilib, daxili və beynəlxalq turizm dəstəklənib. Bunun sayəsində turizm iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, iş yerlərinin yaradılması və ölkənin müsbət imicinin dünyaya tanıdılması üçün strateji sahəyə çevrilib.
“Maneəsiz turizm” infrastrukturunun genişləndirilməsi çərçivəsində 93 ölkənin vətəndaşları üçün vizalar ləğv edilib. Elektron viza vasitəsilə 56 ölkənin vətəndaşları ölkəyə səfər edə bilər. 47 ölkənin vətəndaşlarına tranzit vizası olmadan beş günə qədər qalmaq hüququ verilir. 76 ölkənin vətəndaşlarına turist vizalarının verilməsi proseduru sadələşdirilib.
2024-cü ildə Özbəkistanın turizm potensialının təqdim olunduğu Çin Xalq Respublikasının Sian, Pekin, Şanxay, Çanşa, Quilin, Quançjou, Sanya, Şençjen, Honq Konq və Çendu şəhərlərində iri turoperatorlarla görüşlər keçirilib.
Avropa, Şimali Amerika, Asiya-Sakit okean, Yaxın Şərq, Çin və Mərkəzi Asiyada World Media, Blue Sky, Sky one, Wanderlust, Euronews kimi böyük media korporasiyaları ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Özbəkistanın beynəlxalq imici təbliğ edilib. Ctrip.com, Holiday factory, Voyage Prive və xarici telekanallar kimi onlayn platformalar vasitəsilə də reklam edilib.
25-26 aprel 2024-cü il tarixlərində Xivə şəhərində “Şəhrisəbz - İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Turizm Paytaxtı” adlı tədbir keçirilmişdir. 31 may-2 iyun tarixlərində “Xivə - İslam dünyasının turizm paytaxtı 2024” tədbiri və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlərin turizm nazirlərinin XII toplantısı təşkil olunub.
16-20 oktyabr 2023-cü il tarixlərində Səmərqənddə Ümumdünya Turizm Təşkilatının (UNWTO) Baş Assambleyasının 25-ci sessiyası keçirilib. Tədbirdə 127 ölkədən 1200-dən çox iştirakçı (o cümlədən nazirlər səviyyəsində 70-dən çox nümayəndə heyəti, üzv dövlətlərin nazir müavinləri səviyyəsində 25 nümayəndə heyəti, iri turizm biznesinin 120 nümayəndəsi, qonaqpərvərlik sahəsində aparıcı beynəlxalq ali təhsil müəssisələrinin 90-dan çox nümayəndəsi və 15 aparıcı xarici media nümayəndəsi) iştirak edib.
Özbəkistanın “İpək Yolu Turizmi” mərkəzinə çevrilməsi məqsədilə Baş Assambleyanın bu sessiyası çərçivəsində Səmərqənddə UNWTO-nun Tematik Ofisinin açılması və ona diplomatik statusun verilməsi barədə qərar qəbul edilib. Səmərqənd şəhərinə “Dünya Mədəniyyət Turizminin Paytaxtı” statusunun verilməsi haqqında da bəyannamə qəbul edilib.
Turist axınlarının dinamikasının təhlili əsasında 40-dan çox ölkədən gələn turistlər üçün yeni marşrutlar hazırlanıb. Beləliklə, respublika üzrə turizm marşrutlarının ümumi sayı 95-ə çatıb.
Restoran və otellərdə halal, koşer və veqan standartları tətbiq edilir.
2022-ci ilin sentyabr ayından etibarən Travel Uzbekistan proqramı çərçivəsində daxili turizm üçün Cashback sistemi işə salınıb.
2024-cü ildə böyük Çin platforması Trip.com-da Özbəkistan turizminin təşviqi proqramı işə salınıb.
Nəticədə təkcə bu platforma vasitəsilə gələn çinli turistlərin sayı 37,7 min nəfərə çatıb. Turizm biznesinin nümayəndələri arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi məqsədilə 3 biznes forum təşkil olunub. Nəticədə 2024-cü ildə ölkəmizə ümumilikdə 57 mindən çox çinli turist gəlib (keçən illə müqayisədə 1,6 dəfə çox).
2022-2024-cü illərdə “Taşkent Siti”, “Səmərqənd Turizm Mərkəzi”, “Əfsanələr Vadisi”, “Arda Xivə” və “Miraki Turizm Mərkəzi” kimi iri obyektlər istifadəyə verilib.
Səmərqənddə yeni beynəlxalq hava limanı, 8 mehmanxana, konqres zalı, park və digər istirahət obyektləri istifadəyə verilib və onu “Yeni Turizm Qapısı” kimi təqdim ediblər.
Bölgələrdə “Turizm məhəlləsi”, “Turizm kəndi”, “Təbərrük Ziyorat” kimi yeni məhsul növləri kütləviləşdirilir.
Cizzax, Nəvai, Kaşkədərya, Səmərqənd, Surxandərya, Daşkənd və Namanqan rayonlarında 12 “turizm kəndi” fəaliyyətə başlayıb. Onlar ildə əlavə 4 milyon turistə xidmət göstərə bilirlər.
Ekstremal turizmin inkişafı məqsədilə Muynak və Parkent rayonlarında paraşütlə tullanma və aerodivinq xidmətləri təşkil edilib.
Turizm Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ildə Özbəkistanda 3686 turoperator fəaliyyət göstərib (2017-ci ildə 749). İlk dəfə olaraq turoperatorların xarici turistlərin cəlb edilməsi ilə bağlı xərclərinin maliyyələşdirilməsinə 10 illik 50 milyon dollar kredit ayrılıb.
Otel çarpayılarının sayı 2017-ci ildəki 37 000-dən 2024-cü ildə 161 000-ə yüksəlib (4,4 dəfə artım).
Turizmin iqtisadi inkişafa, xüsusən də əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi və yoxsulluğa qarşı mübarizə prosesində mühüm töhfələrindən biri də əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsidir. Turizm Komitəsinin məlumatına görə, 2017-2024-cü illərdə bu sektorda məşğulluq 2 dəfə artıb. 2024-cü ildə turizm sektorunda 391 min nəfər (2017-ci ildə 187 min nəfər) çalışıb.
Həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində yerli və xarici turistlərin sayı getdikcə artır.
2017-ci ildə 10,6 milyon turist olduğu halda, 2024-cü ildə yerli turistlərin sayı 22 milyona çatıb.
2024-cü ildə Özbəkistana 10,1 milyon xarici turist (2017-ci illə müqayisədə 3,7 dəfə çox) səfər edib.
2023-cü ildə turizm xidmətlərinin ixracı 3,4 milyard dollar təşkil edib (2019-cu ildə - 951 milyon dollar, 2021-ci ildə - 296,4 milyon dollar). 2017-2024-cü illərdə ümumi ixrac həcmi 10,7 milyard dollara çatıb.
Yekun olaraq qeyd edək ki, son illər ölkə Prezidentinin təşəbbüsü ilə turizmin inkişafına xüsusi diqqət yetirilir, mövcud imkanlardan səmərəli istifadə edilməsi və genişləndirilməsi istiqamətində zəruri tədbirlər həyata keçirilir.
Özbəkistanda aparılan islahatlar turizmi ikinci dərəcəli sektordan iqtisadiyyatın strateji sektoruna çevirib. Turizm ölkə iqtisadiyyatının “artım nöqtələrindən” birinə çevrilərək, vətəndaşların gəlirlərinin artmasına töhfə verməklə, yeni iş yerlərinin yaradılmasında mühüm amilə çevrilib. Viza rejiminin liberallaşdırılması, iri investisiyalar, infrastrukturun modernləşdirilməsi və beynəlxalq marketinq sayəsində ölkə turist axınında təsirli artıma nail olub və dünya miqyasında tanınıb.
Eyni zamanda, davamlı inkişaf üçün turizm məhsullarının çeşidini genişləndirmək, xidmətlərin keyfiyyətini artırmaq və qlobal turizm zəncirlərinə inteqrasiya etmək lazımdır. Turizm yaxın gələcəkdə Özbəkistanın sosial-iqtisadi inkişafının “lokomotivi” olmaq potensialına malikdir.\
Süleyman
