Prezident İlham Əliyevin imzaladığı yeni fərmana əsasən, 2027-ci ildən etibarən Bakı şəhəri ərazisində nəqliyyat vasitələri üçün ödənişli hərəkət zonaları tətbiq ediləcək. Bununla paralel olaraq, Dövlət büdcəsində “İctimai nəqliyyat” Məqsədli Büdcə Fondu yaradılır və bu fond həm yanacaqdan tutulan yol vergisi, həm də ödənişli zonalara daxilolmadan əldə edilən vəsait hesabına formalaşdırılacaq. Fondun əsas funksiyası isə ictimai nəqliyyatda nağdsız ödəniş sisteminə keçmiş, sıxılmış təbii qaz və ya elektrik mühərrikli avtobuslarla xidmət göstərən daşıyıcılara subsidiya ödəməkdir. Bu yanaşma həm ictimai nəqliyyatın modernləşdirilməsinə, həm də ekoloji baxımdan dayanıqlı şəhər mühitinin formalaşmasına xidmət edir.
Ödənişli hərəkət zonalarının tətbiqi dünya şəhərlərində uzun müddətdir sınaqdan keçirilən və özünü doğruldan bir modeldir. London, Stokholm və Milan kimi metropollar artıq illərdir bu sistemi uğurla tətbiq edir və nəticə etibarilə həm şəhər mərkəzində avtomobil sıxlığını azaldır, həm də havanın keyfiyyətini yaxşılaşdırır. Bakı kimi artan avtomobil parkına malik və gündəlik yüklənməsi yüksək olan şəhər üçün də bu addım nəqliyyat axınının balanslaşdırılmasına mühüm töhfə verə bilər. Ödənişli zonalar sayəsində şəxsi avtomobillərin mərkəzi küçələrə nəzarətsiz daxilolması məhdudlaşdırılacaq, sürücülər isə alternativ marşrutlardan və ictimai nəqliyyatdan daha aktiv istifadə etməyə təşviq olunacaq.
Əldə olunan vəsaitlərin fonda yönləndirilməsi isə mexanizmin effektivliyini artırır. Fond vasitəsilə müasir avtobuslara subsidiyaların ayrılması xidmət keyfiyyətini yüksəldəcək, sərnişinlərin təhlükəsizliyi və komfortu daha güclü təmin ediləcək. Bu, həmçinin ölkənin ekoloji gündəliyinə uyğun olaraq, karbon emissiyalarının azaldılmasına töhfə verir. Nəzərə alsaq ki, şəhər daxilində avtomobillərin yaratdığı hava çirklənməsi paytaxtda ekoloji problemlərin əsas səbəblərindən biridir, yeni sistemin tətbiqi uzunmüddətli perspektivdə sağlam şəhər mühitinin formalaşması baxımından əhəmiyyətlidir.
Ödənişli zonaların tətbiqi yalnız maliyyə və ekoloji üstünlüklərlə məhdudlaşmır, eyni zamanda şəhərsalma baxımından da mühüm dəyişikliklərə yol açır. Yol hərəkəti sıxlığının azalması mərkəzi küçələrdə piyada və velosiped infrastrukturunun genişlənməsinə imkan yaradacaq, ictimai nəqliyyatın hərəkət intervalı isə daha sabit və proqnozlaşdırıla bilən olacaq. Bu sistemin düzgün tətbiqi həm dövlətin, həm də vətəndaşların maraqlarını qoruyan balanslı modelin formalaşdırılmasına gətirib çıxara bilər.
Qlobal trendlər göstərir ki, ödənişli zonalar uzunmüddətli perspektivdə yalnız şəhərdaxili nəqliyyatı deyil, həm də urbanistik inkişafı formalaşdıran əsas mexanizmlərdən birinə çevrilir. Azərbaycanın bu istiqamətdə atdığı addım həm regionda müasir şəhər idarəçiliyinin nümunəsi ola, həm də paytaxt Bakının beynəlxalq miqyasda dayanıqlı şəhər statusunun möhkəmlənməsinə təkan verə bilər. Burada əsas məsələ tətbiqin şəffaf, mərhələli və ictimaiyyətlə qarşılıqlı əlaqə əsasında aparılmasıdır. Belə olduqda, həm sürücülər, həm sərnişinlər, həm də şəhər mühiti bütövlükdə bu islahatın faydasını görəcək.
