Massachusetts Amherst Universitetinin (UMass Amherst) fizikləri tərəfindən aparılan yeni araşdırmaya görə, gələn on il ərzində astronomların bir qara dəliyin partlayışına şahid olma ehtimalı 90% olaraq qiymətləndirilib.
Uzun illər ərzində bu cür hadisələrin son dərəcə nadir olduğu, müşahidə edilə bilən bir partlayışın təxminən 100 min ildən bir baş verə biləcəyi düşünülürdü. Lakin yeni analiz göstərir ki, bu partlayışlar daha tez-tez baş verir və təxminən hər 10 ildə bir aşkar edilə bilər.
Hawking nəzəriyyəsi təsdiqlənə bilər
1974-cü ildə Stephen Hawking tərəfindən irəli sürülən nəzəriyyəyə görə, qara dəliklər yalnız maddəni udmur, eyni zamanda kvant təsirləri nəticəsində “Hawking radiasiyası” adlanan hissəciklər yayırlar. Bu proses qara dəliklərin kütləsini yavaş-yavaş azaldaraq onların tam buxarlanmasına gətirib çıxarır. Son mərhələdə isə qara dəliklərin supernova tipli partlayışla yox olması gözlənilir.
UMass Amherst komandası tərəfindən aparılan modelləşdirməyə görə, asteroid ölçüsündəki bu ilkin qara dəliklər (PBH) klassik qara dəliklərdən fərqli olaraq çox daha qısa ömürlü ola bilər. Tədqiqatçılar həmçinin “qaranlıq elektron” adını verdikləri fərziyyəvi hissəcik üzərindən PBH-ların müvəqqəti olaraq stabil ola biləcəyini və buna görə bu günə qədər yox olmadıqlarını irəli sürürlər.
Kainatdakı bütün hissəciklər ortaya çıxa bilər
Bir qara dəliyin son partlayışının müşahidəsi kainatda mövcud olan bütün əsas hissəciklərin — məlum elektron və neytronlardan hələ kəşf edilməmiş qaranlıq maddə namizədlərinə qədər — ortaya çıxmasına səbəb ola bilər.
UMass Amherst-dən astrofizik Xoaquim İquaz Xuan bildirib ki, belə bir partlayış kainatda mövcud olan bütün hissəciklərin dəqiq qeydini çıxaracaq. Xuan vurğulayıb ki, fizika elmi tamamilə dəyişəcək və kainatın tarixini yenidən yazmağa imkan verəcək.
Müşahidələr üçün geri sayım
Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, mövcud gamma şüa müşahidə observatoriyaları bu partlayışları tutmaq üçün kifayət qədər qabiliyyətlidir. Hadisə baş verərsə, bu müşahidə yalnız PBH-ların mövcudluğunu təsdiqləməyəcək, həm də Hawking radiasiyasının ilk birbaşa sübutunu təqdim edəcək.
Tədqiqatın nəticələri Physical Review Letters jurnalında dərc olunub.
