Ajans.az məsələ ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədovdan açıqlama alıb. O bildirib ki, müəllimlərin işə qəbulu imtahanlarının ödənişli olması ilə bağlı təhlil göstərir ki, dövlət imtahanlarının təşkili böyük maliyyə resursu tələb edir və hər il on minlərlə iştirakçının prosesə qoşulması əlavə inzibati yük yaradır. 2025-ci ildə keçirilən MİQ imtahanına 62 mindən çox namizəd müraciət etmişdi, halbuki faktiki vakant yerlərin sayı 7 min civarında idi. Bu, sistemdə çoxlu sayda təsadüfi və həqiqətən müəllim olmaq istəməyən şəxslərin iştirak etdiyini ortaya qoyur. İmtahanların ödənişli olması həmin təsadüfi kütləni azaldacaq, yalnız peşəyə ciddi yanaşan, məqsədli və hazırlıqlı namizədlərin prosesə qoşulmasına imkan verəcək. Kamran Əsədov deyib ki, statistik baxımdan hər il imtahanda iştirak edənlərin orta hesabla 60 faizi keçid balını toplaya bilmir. Bu isə həm imtahan resurslarının, həm də dövlətin təşkilati xərclərinin böyük hissəsinin nəticəsiz xərclənməsinə səbəb olur. Əgər ödəniş tətbiq edilərsə, həm bu xərclər daha səmərəli idarə olunacaq, həm də imtahanların təşkili daha keyfiyyətli şəkildə həyata keçiriləcək. Bu yanaşma təhsildə resurslardan istifadənin səmərəliliyini artıracaq və nəticədə həm müəllim peşəsinə qəbul prosesi, həm də məktəblərdə kadr təminatı daha şəffaf şəkildə həyata keçiriləcək. Ekspertin sözlərinə görə, qanunvericilik müstəvisində məsələyə baxdıqda, “Təhsil haqqında” Qanunun 5-ci maddəsində dövlətin vətəndaşlara bərabər imkanlarla keyfiyyətli təhsil almaq şəraiti yaratması öhdəliyi vurğulanır. Əmək Məcəlləsində isə işə qəbulun yalnız müsabiqə yolu ilə aparılması prinsipi qorunur. Burada imtahanın ödənişli olması hüquqi baxımdan qadağan edilməsə də, sosial bərabərlik mexanizmləri ilə müşayiət olunmalıdır. Əgər ödəniş simvolik xarakter daşısa və imkansız ailələrin övladları üçün güzəştlər nəzərdə tutularsa, bu yanaşma həm qanunla uyğunlaşar, həm də sosial ədaləti təmin edər. “Dünya təcrübəsinə nəzər salanda müxtəlif modellər müşahidə olunur. Finlandiyada, Yaponiyada və Estoniyada müəllim peşəsinə qəbul tam ödənişsizdir, çünki bu ölkələrdə müəllimlik strateji prioritet hesab olunur. ABŞ və Böyük Britaniyada isə bəzi hallarda müraciət və imtahan ödənişləri tətbiq edilir, lakin dövlət ehtiyaclı qruplar üçün güzəştlər təqdim edir. Azərbaycan bu iki model arasında özünəməxsus mexanizm formalaşdırır: ödəniş imtahanların daha keyfiyyətli keçirilməsinə şərait yaradacaq, eyni zamanda sosial dəstək tədbirləri ilə bərabərlik qorunacaq.”- deyə, o bildirib. 
Kamran Əsədov söyləyib ki, müsbət tərəf ondan ibarətdir ki, ödəniş tətbiq edildikdə imtahana ciddi yanaşan, peşəni şüurlu seçən şəxslər iştirak edəcək, nəticədə məktəblərə daha hazırlıqlı və motivasiyalı müəllimlər gələcək. Bundan başqa, dövlət büdcəsinə əlavə yük azalacaq, imtahan mərkəzlərinin təşkilati imkanları daha səmərəli istifadə olunacaq. Mənfi tərəf isə odur ki, ödənişin məbləği yüksək olarsa, imkansız ailələrin övladları bu imkandan məhrum ola bilər. Bu səbəbdən sosial dəstək mexanizmləri ilə yanaşı tətbiq olunması zəruridir. Nəticə olaraq, MİQ imtahanlarının ödənişli olması Elm və Təhsil Nazirliyinin məsuliyyətli idarəetmə addımı kimi qiymətləndirilməlidir. Bu yanaşma təsadüfi iştirakçıların sayını azaldacaq, imtahanların daha keyfiyyətli və peşəkar şəkildə keçirilməsinə imkan verəcək, nəticədə məktəblərdə müəllim kadrlarının seçimi daha səmərəli təşkil olunacaq. Nazirliyin bu istiqamətdəki addımı təhsil sistemində keyfiyyətli insan kapitalının formalaşdırılmasına xidmət edir və strateji baxımdan müsbət nəticələr vəd edir. Elm və Təhsil Nazirliyinin yanaşması həm təhsilin keyfiyyətini artırmağa, həm də müəllim peşəsinə daha şüurlu seçimlər əsasında kadr cəlb etməyə imkan verəcək.
