Məşhur Məmmədov
Milli Məclisin deputatı

2025-ci il avqustun 22-də Türkmənistanın Avaza şəhərində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə keçirilən yüksək səviyyəli görüş və imzalanmış sənədlər yalnız bir diplomatik mərasim deyildi. Bu tarixi hadisə regionda Azərbaycan–Türkmənistan–Özbəkistan üçtərəfli əməkdaşlıq formatının təməlini qoydu və Orta Asiya–Cənubi Qafqaz əlaqələrinin gələcək inkişafı üçün yeni səhifə açdı.

Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan xalqları əsrlər boyu ortaq mədəniyyət, din və ənənələrlə bağlı olmuş, tarixi İpək Yolunun mühüm dayaqlarından sayılmışdır. Ulu öndər Heydər Əliyev müstəqilliyimizin ilk illərindən etibarən bu təbii yaxınlığı strateji əməkdaşlığa çevirmək üçün ardıcıl siyasət yürüdürdü. Onun siyasi irsində “Türk dünyasının birliyi” ideyası xüsusi yer tuturdu. Ulu öndər Heydər Əliyev dəfələrlə vurğulayırdı ki, türkdilli dövlətlərin həmrəyliyi yalnız mədəniyyət və tarixi bağlarla yox, həm də iqtisadi, siyasi və təhlükəsizlik maraqları ilə möhkəmləndirilməlidir. Bu xətt bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə davam etdirilir.

Prezident İlham Əliyevin Avazada söylədiyi “Türkmənistan əmin əllərdədir” fikri təsadüfi deyildi. O, keçmiş prezident, Xalq Arxadağı Qurbanqulu Berdıməhəmmədovun müdrik siyasətini, Serdar Berdıməhəmmədovun isə inkişaf yolunu uğurla davam etdirdiyini vurğuladı. Avazadakı sürətli inkişaf həm də ölkənin etibarlı və stabil idarə olunduğunu göstərir.

Azərbaycan–Türkmənistan əlaqələrinin simvolik göstəricilərindən biri Arxadağ və Füzuli şəhərlərinin qardaşlaşması oldu. Bu, xalqlarımızın əsrlərlə davam edən yaxınlığının müasir dövrdə dövlət səviyyəsində təsdiqi kimi tarixə düşdü. Bundan əlavə, Türkmənistanın təşəbbüsü ilə Füzuli şəhərində məscidin inşası barədə qərar iki xalqın dini-mənəvi birliyinin parlaq nümunəsinə çevrildi. Bu addım yalnız dini abidənin inşası deyil, həm də Qarabağın bərpasına qardaş dəstəyi kimi qiymətləndirilməlidir.

Azərbaycan Respublikası və Türkmənistan arasında diplomatik əlaqələr 9 iyun 1992-ci ildə qurulub. Münasibətlər strateji tərəfdaşlıq xarakteri daşıyır və xalqlarımız arasındakı tarixi dostluq-qardaşlıq əlaqələri bu tərəfdaşlığın əsasını təşkil edir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2021, 2022 və 2022-ci illərdə Türkmənistanda keçirilən beynəlxalq tədbirlərdə iştirak edib. Türkmənistanın keçmiş Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov 2020-ci ildə, hazırkı Prezident Sərdar Berdiməhəmmədov isə 2023-cü ildə Bakıda səfərdə olub. Bu səfərlər ölkələr arasında siyasi dialoqun güclənməsinə və strateji əməkdaşlığın dərinləşməsinə xidmət edib.

Azərbaycan–Türkmənistan parlamentlərarası əlaqələr də hər zaman işgüzar qiymətləndirilir. Milli Məclisidə Azərbaycan–Türkmənistan parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupu fəaliyyət göstərir. Türkmənistan Məclisində də Azərbaycanla dostluq qrupu yaradılıb. Bu qurumlar qanunverici orqanlar arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsinə, siyasi dialoqun və xalq diplomatiyasının inkişafına mühüm töhfə verir.

Azərbaycan–Türkmənistan arasında iqtisadi əməkdaşlıq üzrə Hökumətlərarası Komissiya 2009-cu ildən fəaliyyət göstərir. Sonuncu 7-ci iclas 2023-cü ildə Aşqabadda keçirilib. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 2023-cü ilin yanvar-oktyabr aylarında 710,39 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Bu, 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 88,4 faiz artım deməkdir. İdxal əsasən xam neft, təbii qaz və yanacaq məhsulları, ixrac isə alüminium məhsulları, pambıq lifi və şəkər hesabına artıb.

Özbəkistan da Qarabağda dirçəlişə böyük töhfələr verir. Azərbaycan–Özbəkistan münasibətləri də sözlə yox, əməllə sübut olunur. Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, qardaş özbək xalqı Qarabağın bərpasına həm təhsil, həm də istehsalat sahəsində böyük töhfələr verib. Füzulidə Mirzə Uluqbəy adına 960 şagirdlik məktəbin inşası artıq yüzlərlə gənc qarabağlının təhsil almasına şərait yaradıb. Xankəndidə açılmış tikiş fabriki isə yüzlərlə qadının məşğulluğunu təmin edir və bölgədə sosial-iqtisadi dirçəlişə real töhfə verir. Bu layihələr qardaşlığın yalnız sözlə deyil, konkret əməllərlə sübuta yetirildiyini nümayiş etdirir.

Yeni əməkdaşlıq formatı strateji istiqamətlər üzrə daha da inkişaf edir. Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan liderləri Avazada qəbul etdikləri qərarla üçtərəfli əməkdaşlığın institusionallaşdırılması barədə razılığa gəldilər. Prezident İlham Əliyev dövlət qurumlarına göstəriş verərək, növbəti görüşədək nəqliyyat, tranzit, logistika, enerji, neft-qaz və mədəni əməkdaşlıq üzrə konkret təkliflərin hazırlanmasını tapşırdı. Bu təşəbbüs regionda Şimal–Cənub və Şərq–Qərb dəhlizlərinin daha effektiv işləməsinə, enerji təhlükəsizliyinin möhkəmlənməsinə və mədəni-humanitar inteqrasiyanın dərinləşməsinə xidmət edəcək. Başqa sözlə, bu sammit yalnız üç ölkənin maraqlarına deyil, həm də qitələrarası ticarət və əməkdaşlıq proseslərinə mühüm töhfə verəcək. Prezident İlham Əliyevin sözləri ilə desək, bu, tarixi gün və tarixi sammitdir. Azərbaycan–Türkmənistan–Özbəkistan əməkdaşlığı regionda yeni sabitlik və inkişaf modelini formalaşdırır.

Əgər Ulu Öndər Heydər Əliyev türkdilli dövlətlərin həmrəyliyi ideyasını siyasi gündəmə gətirirdisə, sevindirici haldır ki, Prezident İlham Əliyev bu ideyanı praktik addımlarla reallığa çevirir. Qarabağın bərpasında türkmən və özbək qardaşlarının dəstəyi isə bu əməkdaşlığın mənəvi təməllərinin nə qədər güclü olduğunu göstərir. Qısa desək, Azərbaycan diplomatiyasının mühüm uğuru olan Avaza sammiti gələcəkdə Türk dünyasının daha sıx inteqrasiyası və regional sabitliyin təminatı üçün möhkəm zəmin yaratdı.