Finss.az - Harvard iqtisadçısı Qreqori Mankyu xəbərdarlıq edir: borcun artımını yalnız maliyyə bazarları dayandıra bilər.
ABŞ-ın dövlət borcunun proqnozlaşdırılan artımı ölkənin iqtisadi sabitliyini ciddi təhlükə altına qoyur, hesab edir Harvard Universitetinin professoru və dünya iqtisadçılarından biri Qreqori Mankyu. Onun sözlərinə görə, mövcud siyasi şəraitdə bu problemin həlli yalnız maliyyə bazarlarının təzyiqi nəticəsində mümkün olacaq.
Mankyu “Steyn qanunu”na istinad edərək bildirir ki, davam edə bilməyən proses nəhayət dayanacaq. Hazırda ABŞ dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti 98%-dir və 2055-ci ilə qədər 156%-ə yüksələcəyi proqnozlaşdırılır. Bu proqnoz optimistdir, çünki iqtisadi böhranlar və Donald Trampın “böyük möhtəşəm qanun layihəsi” nəticəsində yaranan əlavə 4,5 trilyon dollar borc nəzərə alınmayıb.
ABŞ dövlət borcunun artımını dayandırmaq üçün beş mümkün yol:
-
Sürətli iqtisadi artım: Texnoloji inqilab və süni intellektin iqtisadi artımı sürətləndirəcəyi gözlənilir. Lakin Mankyu bu optimist proqnozlara skeptik yanaşır.
-
Defolt: ABŞ borcları etibarlı hesab olunsa da, tarixdə qismən defolt halları olub. Mankyu xəbərdarlıq edir ki, siyasi liderlər defoltu nəzərdən keçirə bilər.
-
Kütləvi pul çapı: Pul çapı borcu ödəyə bilər, amma hiperinflasiya və iqtisadi xaos riski yüksəkdir. Tarixi nümunələr Almaniya və Zimbabve göstərir.
-
Xərclərin azaldılması: Büdcənin əsas hissəsi sosial proqramlar və hərbi xərclərə gedir. Bu sahələri azaltmaq siyasi baxımdan çətindir.
-
Vergilərin artırılması: Uzunmüddətli perspektivdə ən real yol vergilərin artırılmasıdır. ƏDV tətbiqi fiskal boşluğu bağlamaq üçün effektiv ola bilər.
Mankyu vurğulayır ki, siyasi reallıq həll yolunu çətinləşdirir. Siyasətçilər üçün əsas prioritet yenidən seçilməkdir və uzunmüddətli tədbirlər təxirə salınır. Reformalar yalnız bazarın ABŞ-a etibarını itirməsi və ölkəni “yeni Yunanıstan” kimi görməsi zamanı baş verə bilər.
Tarixi perspektiv: ABŞ dövlət borcunu ÜDM-ə nisbətdə böhransız azaldıb: 1790–1830, 1870–1910 və 1945–1975-ci illərdə. Lakin hazırkı vəziyyət fərqlidir və borcun idarə olunmasında həll yolu qəfil gələcək.
