ain.az, Oxumeni.az portalına istinadən məlumat verir.
Qlobal qalmaqal: elmi məqalə fabrikləri elmə olan etimadı sarsıdır
Müasir elm təhlükəli tendensiya ilə - elmi nəşrlərin kütləvi şəkildə saxtalaşdırılması ilə üz-üzədir. Hər il getdikcə daha çox saxta tədqiqatlar akademik jurnallara nüfuz edir, bilikləri təhrif edir və real kəşfləri ləngidir. Bu barədə “The Wall Street Journal” məlumat yayıb.
Analitiklərin fikrincə, dünyada bütün nəşrlərin 3%-ə qədəri saxta ola bilər. Tibb, biologiya və kimya xüsusilə həssasdır. Bunun arxasında pulla saxta məqalələr, müəlliflik və hətta qəbul edilmiş nəşrlərdə yerlər təklif edən "paper mills" adlanan elmi iş fabrikləri dayanır.
Onlar məlumatların saxtalaşdırılması, saxta eksperimentlər və süni intellekt tərəfindən yaradılan mətnlərdən istifadə edirlər. Bu cür məqalələri real məqalələrdən ayırmaq getdikcə çətinləşir, xüsusən də rəyi zəifləmiş jurnallarda.
Saxtakarlıqlar yalançı elmi baza yaradır, tibbi qərarlara təsir edir və tətbiqi texnologiyalara daxil olur. Vicdanla çalışan alimlər qeyri-bərabər şəraitdə qalır, nəşr yarışı isə elmi axtarışın mahiyyətini əvəz edir.
Saxtalaşdırma ilə mübarizə aparmaq üçün alimlər və nəşriyyatçılar avtomatik yoxlama sistemlərinin tətbiqini, redaksiya nəzarətinin gücləndirilməsini, geri götürülən əsərlərin açıq məlumat bazalarının yaradılmasını və saxtakarlıqda iştiraka görə sərt sanksiyaların tətbiqini təklif edirlər. Elmi qiymətləndirmə meyarlarını yenidən nəzərdən keçirmək, nəşrlərin sayından keyfiyyətinə keçid etmək və tədqiqatçılar arasında akademik vicdanlılıq mədəniyyətini fəal şəkildə formalaşdırmaq da vacibdir.
Almaz Həsənli
Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün ain.az saytını izləyin.
