Süni intellekt (Sİ) dünya üzrə müxtəlif sahələri, o cümlədən iqtisadi qərarların verilməsində də çevrilməkdədir. Onun səmərəlilik və proqnozlaşdırma baxımından müsbət təsirləri inkar edilməz olsa da, Sİ-nin diqqətlə yanaşılması lazım olan bəzi çağırışları da mövcuddur.
### İqtisadi Səmərəlilik Üçün Sİ-dən İstifadə
Sİ-nin böyük məlumat dəstələrini sürətlə və dəqiqliklə işləmə qabiliyyəti, iqtisadi proqnozlaşdırmada çevriliş yaratmışdır. Məsələn, İngiltərə Bankı inflyasiya dərəcələrini proqnozlaşdırmaq üçün Sİ alqoritmlərindən istifadə edir, bu isə vaxtında siyasət yeniliklərinə kömək edir. Bu alqoritmlər sosial media tendensiyaları, mənzil bazarları və digər makroiqtisadi indikatorları təhlil edir ki, bunlar əvvəllər əl ilə və ya daha az innovativ metodlarla qiymətləndirilirdi.
### Avtomatlaşdırmada Sİ-nin Rolu
Avtomatlaşdırma, Sİ-nin təklif etdiyi digər bir dərin üstünlükdür. Dünyada bizneslər, rutin maliyyə işlərini avtomatlaşdırmaq üçün Sİ-dən istifadə edir. JPMorgan Chase-nin COIN proqramı, hüquqi sənədləri nəzərdən keçirən və uyğunluq yoxlamalarını insan işçilər üçün təsəvvür edilməyən sürətlə həyata keçirən Sİ idarə olunan bir sistem nümunəsi olaraq göstərilir. Bu səviyyədə avtomatlaşdırma yalnız xərcləri azaltmır, həmçinin insan səhvlərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır, bu da daha dəqiq iqtisadi məlumatlara gətirib çıxarır.
### Çağırışların Ötəsindən Gəlmək: Qərəz Amili
Bu faydalara baxmayaraq, Sİ də bəzi çağırışlarla üzləşir. Əsas məsələlərdən biri alqoritmlərdə mövcud olan qərəzdir. Məsələn, Amazon 2018-ci ildə qadın namizədlərə qarşı qərəzli olduğu üçün işə qəbul alətini tərk etdi. Belə qərəzlər, Sİ sistemlərinin mövcud bərabərsizlikləri əks etdirən məlumatlar üzərində öyrədildiyi zaman baş verir və iqtisadi qərarlarda onları davam etdirir. Hökumətlər və bizneslər, ədalətlilik və inklüzivlik üçün diqqətlə audit edilmiş Sİ sistemlərini tətbiq etməlidirlər.
### İş Yerlərinin Əvəzlənməsi Narahatlığı
Sİ-nin iqtisadi proseslərə daha çox inteqrasiya edildiyi üçün iş yerlərinin əvəzlənməsi başqa bir ciddi narahatlıqdır. Dünya İqtisadi Forumu tərəfindən hazırlanan hesabat, 2025-ci ilə qədər Sİ texnologiyalarının dünya üzrə təxminən 85 milyon iş yerini əvəzləyə biləcəyini təxmin etdi. Lakin, bu texnologiyaların, xüsusilə Sİ idarəetməsi və nəzarəti sahəsində 97 milyon yeni rol yaratması da gözlənilir.
### İqtisadiyyatda Sİ-nin Etik Riskləri
Sİ qərarlarının etik nəticələri, ciddi bir narahatlıq sahəsidir. İqtisadi siyasətdə güvən və doğruluğu qorumaq üçün Sİ proseslərində şəffaflıq çox vacibdir. Cambridge Analytica qalmaqalı kimi hallar Sİ-nin iqtisadi-siyasi sahələrdə sui-istifadəsini vurğulayır və firmalarla siyasətçilərə ciddi etik qaydalar tətbiq etmək çağırışını edir.
### Nəticə: Məsuliyyətli Sİ Tətbiqinə Doğru
Sİ iqtisadi qərarların verilməsində mühüm rol oynamağa davam etdikcə, məsuliyyətli tətbiq üçün bir çağırış var. Siyasətçilər və biznes liderləri, Sİ-nin faydalarını mənimsəmək üçün şəffaflıq, qərəzsiz məlumat işlənməsi və etik standartlara üstünlük verməlidir. Gələcək strategiyalar, bu texnologiyaların dayanıqlı və ədalətli iqtisadi böyüməni təşviq etməsini təmin etmək üçün mütəmadi Sİ auditlərini və icma iştirakını əhatə etməlidir.
