"Superuzunömürlülər - təbiətin sirlərini daşıyan insanlar..."
Dünyada xüsusi bir insan qrupu var ki, onların yaşı 110-u keçsə də, həyat enerjiləri tükənmir. Onlara superuzunömürlü deyilir. Bu insanlar yaşlanmanın mexanizmlərini anlamaq üçün canlı laboratoriyadır.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "news.1777.ru" nəşri yazıb.
Qeyd edilir ki, onların orqanizmi zamana müqavimət göstərir: hüceyrələri qocalmağı ləngidir, xroniki xəstəliklərə az tutulur və həyati funksiyalarını onilliklər boyu qoruyub saxlayır.
Alimlər müəyyən edib ki, bu fenomenin kökündə genetik xüsusiyyətlər dayanır. Elə bil bu insanların hüceyrələri "yavaş hərəkət rejimi" ilə işləyir, bu isə onları yaşın dağıdıcı təsirindən qoruyur.
Uzunömürlülük genləri: Gəncliyin sirri harda gizlənib?
Genetiklər bir neçə əsas geni müəyyənləşdirib ki, onlar insan ömrünün uzunluğuna birbaşa təsir edir. Onlardan ən məşhurları FOXO3 və SIRT1 genləridir - elə buna görə də onları tez-tez uzunömürlülük genləri adlandırırlar.
FOXO3 geni bədənin stresə və zərərli təsirlərə müqavimətini artırmaq üçün digər genlərin fəaliyyətini tənzimləyir. Tədqiqatlar sübut edib ki, bu genin "müdafiəedici" variantlarına sahib insanlar daha uzunömürlü olur.
SIRT1 isə sirtuin 1 adlı zülalı kodlaşdırır - bu zülal hüceyrələrin bərpa olunmasında və qocalmadan qorunmasında əsas rol oynayır. Xüsusilə beyin hüceyrələrində bu genin aktivliyi artdıqda, ömür uzunluğu nəzərəçarpacaq dərəcədə artır.
Telomerlər: Qocalığın molekulyar saatı
Qocalıqla bağlı araşdırmalarda ən mühüm kəşflərdən biri telomerlərin - xromosomların ucundakı qoruyucu strukturların roludur. Hər hüceyrə bölündükcə bu telomerlər bir qədər qısalır. Onlar kritik həddə çatanda hüceyrələr bölünməyi dayandırır və qocalmağa başlayır.
Superuzunömürlü insanlarda telomerlər digərlərinə nisbətən daha uzun qalır. Bu, telomeraza adlı fermentin yüksək aktivliyi sayəsində baş verir - o, telomerləri bərpa etmə qabiliyyətinə malikdir. Məhz bu mexanizmi ilk dəfə rus alimi Aleksey Olovnikov irəli sürüb və telomer nəzəriyyəsini yaradıb. Bu nəzəriyyə bu gün qocalığın molekulyar əsaslarını izah edən əsas modelə çevrilib.
Epigenetik saat: Daxili bioloji zaman
Elm bir addım da irəliləyərək epigenetik saat anlayışını ortaya qoyub. Bu saat bizim xronoloji yaşımızdan fərqli olaraq, orqanizmin real bioloji yaşını ölçür. O, DNT üzərindəki epigenetik dəyişiklikləri, yəni gen ifadəsini tənzimləyən qeyri-irsi amilləri əsas götürür.
Təəccüblüdür ki, insanın nə qədər sürətlə qocalması genetikadan cəmi 20 faiz asılıdır. Qalan 80 faizi isə həyat tərzi, qidalanma, yuxu, fiziki aktivlik və streslə bağlı epigenetik amillərlə formalaşır. Başqa sözlə, biz öz həyat tərzimizlə qocalma prosesini ya sürətləndirə, ya da ləngidə bilərik.
Bioloji yaş və xronoloji yaş niyə fərqli olur?
Bioloji yaşa təsir edən əsas amillər bunlardır:
- Genetik meyillik və ailəvi uzunömürlülük
- Qidalanma keyfiyyəti və maddələr mübadiləsi
- Fiziki fəallıq səviyyəsi
- Yuxu rejimi və stresə nəzarət
- Sosial əlaqələr və psixoloji rifah
Əgər epigenetik saatlar xronoloji yaşdan öndə gedirsə, bu, daha tez xəstəliklərə səbəb olur və qocalma sürətlənir. Əgər geridə qalırsa, deməli, bədən daha uzun müddət gənc qalır.
Uzunömürlülüyün açarı elmin əlindədir
Qocalma mexanizmlərinin genetik səviyyədə anlaşılması yeni tibbi strategiyaların yolunu açır. Alimlər indi elə preparatlar üzərində işləyir ki, onlar ya uzunömürlülük genlərini aktivləşdirə, ya da telomerləri bərpa edə bilsin.
Yeni texnologiyalar bizə yalnız qocalmanı araşdırmaq deyil, həm də hər bir insan üçün fərdi yaşlanma planı hazırlamaq imkanı verir. Genetik analizlər vasitəsilə kiminsə uzunömürlülüyə meylli olub-olmadığı müəyyən edilə bilər və buna uyğun şəkildə həyat strategiyası qurula bilər. Bəlkə də əbədi gənclik nağıl deyil, elm məsələsidir.
