TürkiyÉyÉ sÉfÉr edÉn hÉr bir qonaÄın dadmalı olduÄu ÉnÉnÉvi tÉcrübÉlÉrdÉn biri türk sÉhÉr yemÉyidir. ZÉngin vÉ çeÅidli süfrÉsi ilÉ seçilÉn bu mÉtbÉx mirası, sadÉcÉ bir qida qÉbulu deyil, mÉdÉniyyÉtin, qonaqpÉrvÉrliyin vÉ birlikdÉ paylaÅma dÉyÉrlÉrinin tÉcÉssümüdür.
Türk sÉhÉr yemÉyi süfrÉsindÉ bir-birindÉn fÉrqli pendir növlÉri, yaÅıl vÉ qara zeytunlar, ev ÅÉraitindÉ hazırlanan xÉmir mÉmulatları, tÉzÉ tÉrÉvÉzlÉr – xüsusilÉ pomidor vÉ xiyar, müxtÉlif üsullarla hazırlanmıŠyumurta növlÉri, qurudulmuÅ ÉtlÉr, isti vÉ tÉzÉ çörÉk, mövsümi mürÉbbÉlÉr, tÉbii bal vÉ qaymaq tÉqdim olunur. Bu zÉngin çeÅidÉ, süfrÉnin ayrılmaz hissÉsi olan vÉ qonaqlara dÉfÉlÉrlÉ tÉklif edilÉn Étirli türk çayı da müÅayiÉt edir.
Bu ÉnÉnÉnin dÉyÉri vÉ mÉdÉni ÉhÉmiyyÉti sÉbÉbindÉn türk sÉhÉr yemÉyi mÉdÉniyyÉti hazırda UNESCO-nun (BirlÉÅmiÅ MillÉtlÉr TÉÅkilatının TÉhsil, Elm vÉ MÉdÉniyyÉt TÉÅkilatı) Qeyri-Maddi MÉdÉni Ä°rs Siyahısına daxil edilmÉyÉ namizÉddir. Eyni zamanda, dünya üzrÉ aparılan reytinqlÉrÉ ÉsasÉn türk sÉhÉr yemÉyi “Dünyanın Æn YaxÅı 50 SÉhÉr YemÉyi” arasında birinci yerÉ layiq görülmüÅdür.
Türk dilindÉ sÉhÉr yemÉyi “kahvaltı” adlanır. Bu söz “kahve” (qÉhvÉ) vÉ “altı” (ÉvvÉli) sözlÉrinin birlÉÅmÉsindÉn yaranıb vÉ sözün Ésl mÉnasında “qÉhvÉdÉn öncÉ” demÉkdir. TarixÉn bu termin, qÉhvÉ içilmÉzdÉn ÉvvÉl yeyilÉn yüngül yemÉyi ifadÉ edirdi. Lakin zamanla türk sÉhÉr yemÉyi o qÉdÉr zÉngin vÉ doyurucu hal alıb ki, artıq sÉhÉrin Ésas hadisÉsinÉ çevrilib — yeyÉnlÉri saatlarla tox saxlayır vÉ növbÉti acma hissini xeyli gecikdirir.
TürkiyÉnin geniÅ vÉ müxtÉlif coÄrafiyası, bu ölkÉyÉ bölgÉlÉrÉ görÉ fÉrqlÉnÉn, yerli lÉzzÉtlÉrlÉ zÉngin sÉhÉr yemÉyi mÉdÉniyyÉti bÉxÅ edib. ÅÉrqi TürkiyÉdÉ sÉhÉr yemÉyi adÉtÉn günün ilk iÅıÄı ilÉ baÅlayır: erkÉn açılan Åorbaçı dükanları vÉ ciÄer dürmÉyi (qaraciyÉr dürmÉyi) satan satıcılar, günÉ möhkÉm bir baÅlanÄıc etmÉk istÉyÉnlÉrÉ ürÉkdolusu yemÉklÉr tÉqdim edirlÉr. ÆksinÉ, Egey bölgÉsindÉ sÉhÉr süfrÉlÉri daha yüngül vÉ tÉravÉtli olur: tÉzÉ tÉrÉvÉzlÉr, mövsümi göyÉrtilÉr, lÉzzÉtli zeytunlar vÉ mÉÅhur Bergama tulum pendiri ilÉ zÉngin süfrÉlÉr diqqÉt çÉkir.
BölgÉlÉr arasında fÉrqliliklÉr olsa da, bÉzi mÉhsullar hÉr bir türk sÉhÉr süfrÉsindÉ daim yer alır. Bu ümumi paylaÅılan ÉnÉnÉ isÉ türk sÉhÉr yemÉyini tÉkcÉ qida deyil, eyni zamanda bir mÉdÉni dÉyÉr kimi tÉqdim edir.
Türk SÉhÉr SüfrÉsinin VazkeçilmÉzlÉri
Pendir vÉ zeytun türk sÉhÉr yemÉyinin Én simvolik vÉ ayrılmaz tÉrkib hissÉlÉrindÉndir. SÉhÉr süfrÉsinin Ésas mÉrkÉzindÉ aÄ pendir dursa da, müxtÉlif bölgÉlÉrdÉ fÉrqli yerli pendir növlÉri ilÉ bu zÉnginlik daha da artır. Ezine pendiri, Konya mavi küflü pendiri, Karsın yetiÅmiÅ kaÅarı vÉ Vanın otlu pendiri bu müxtÉlifliyin yalnız bir neçÉ nümunÉsidir. Zeytun isÉ hÉr zaman sÉhÉr süfrÉlÉrini daha da rÉngarÉng edir. TürkiyÉ, dünya üzrÉ zeytun vÉ zeytun yaÄı istehsalında ilk beÅlikdÉ yer alır vÉ ölkÉnin Én böyük zeytun baÄları Egey bölgÉsindÉ yerlÉÅir. Qara vÉ yaÅıl zeytunlar, adÉtÉn zeytun yaÄı, yerli otlar vÉ Édviyyatlarla qarıÅdırılaraq süfrÉyÉ tÉqdim olunur vÉ ölkÉnin hÉr yerindÉ sÉhÉr süfrÉlÉrinÉ xüsusi lÉzzÉt qatır.
Türk sÉhÉr süfrÉsi eyni zamanda ölkÉnin mÉhsuldar torpaqlarının tÉzÉ tÉrÉvÉz vÉ meyvÉ bolluÄunu da Éks etdirir. Mövsümi tÉrÉvÉzlÉr – xüsusilÉ yay aylarında ÅirÉli pomidor vÉ xırt-xırt xiyar, tÉzÉ göyÉrti vÉ otlar – zeytun yaÄı vÉ bir çimdik duzla süfrÉyÉ verilir, pendir vÉ zeytunla gözÉl bir ahÉng yaradır. Yay aylarında isÉ yemÉyÉ bir qÉdÉr tÉravÉt vÉ Åirinlik qatmaq üçün süfrÉlÉrÉ tez-tez qarpız vÉ yemiÅ dÉ ÉlavÉ olunur – duzlu dadların arasında gözÉl bir kontrast yaradaraq sÉhÉr süfrÉsini tamamlayır.
Yumurtalar, Türk sÉhÉr yemÉyinin digÉr Ésas simvollarından biridir vÉ müxtÉlif üsullarla hazırlanır. Æn sevilÉn yumurta növlÉrinÉ menemen (bibÉr vÉ pomidorla birlikdÉ qarıÅdırılmıŠyumurta), sucuklu (Édviyyatlı türk kolbasası ilÉ qızardılmıÅ) yumurta vÉ son zamanlarda sosial mediyada böyük populyarlıq qazanan çılbır (sarÄılı qatıq üzÉrindÉ poÅe yumurta) daxildir. Un mÉmulatları da türk sÉhÉr yemÉyinin ayrılmaz hissÉsidir. HÉr süfrÉdÉ tÉzÉ, xırt-xırt çörÉk olsa da, simit (küncütlÉ örtülmüÅ bagel), poÄaça (pendirdÉn kartofa qÉdÉr müxtÉlif içliklÉrlÉ doldurulmuÅ un mÉmulatı), piÅi (qızardılmıŠun mÉmulatı) vÉ gözlÉmÉ (tÉzÉ göyÉrti, pendir, Ét vÉ ya kartofla doldurulmuÅ yastı çörÉk) kimi mÉhsullar da çox geniÅ yayılıb.
Türk sÉhÉr yemÉyi Åirin sonluq olmadan tamamlanmaz. SüfrÉnin sonunda tÉbii bal vÉ yaylaq heyvanlarının südündÉn hazırlanmıŠqaymaq mükÉmmÉl bir cütlükdür. EvdÉ hazırlanmıŠvÉ mövsümi meyvÉlÉrin lÉzzÉti ilÉ dolu türk mürÉbbÉlÉri vÉ marmeladları da sınanması vacib seçimlÉrdÉndir. VÉ ÉlbÉttÉ, bütün bunlar lalÉ formalı stÉkanlarda süzülmüÅ, Étirli türk qara çayı ilÉ müÅayiÉt olunur. Bu lÉzzÉtlÉrin dadını çıxarın vÉ gününüz gözÉl keçsin!
