NATO-da ciddi problemlər artmaqdadır. ABŞ Prezidenti Donald Trampın üzv ölkələrin hərbi xərclərini 2030-cu ilə qədər ÜDM-in 3,5 faizinə çatdırmaq, infrastruktur və kibertəhlükəsizlik də daxil olmaqla əlaqəli sahələrə sərmayə qoymaq təklifi təşkilat daxilində gərginlik yaradıb. İspaniya və bir sıra başqa ölkələr bu planlara qarşı çıxıb. Narazı ölkələr müdafiə xərclərinin bu qədər kəskin artmasının sosial təminat xərclərini saxlamaq qabiliyyətini təhlükə altına atacağından ehtiyat edirlər. Bununla yanaşı, əvvəlki formada olan transatlantik tərəfdaşlığın sona çatdığını əksər tədqiqat mərkəzləri təsdiqləyir.
İndi Birləşmiş Ştatlar "qeyri-müəyyənlik amilidir"
Gəlinən qənaət budur ki, Avropa özünü ABŞ-siz qorumağa hazır olmalıdır. Hətta Avropanın ABŞ-dən müdafiəsinə də ehtiyac ola bilər. Aparıcı ekspertlər Qərb hökumətlərini NATO-suz gələcəyə hazırlaşmağa çağırıblar. Bu fikirdə olanlar arasında Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (PRIF) direktor müavini Kristofer Dase də var. O iddia edib ki, Şimali Atlantika Alyansının “gələcəyi yoxdur”. 2025-ci il üçün sülh məsələləri üzrə illik ekspert rəyində qeyd edilir ki, əvvəlki illərdə Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü və Moskvanın Avropada dünya nizamını qəsdən məhv etməsi diqqət mərkəzində idi. Mütəxəssislərin fikrincə, indi Birləşmiş Ştatlar "qeyri-müəyyənlik amilidir". Bununla əlaqədar onlar Almaniya hökumətinə “Avropa müdafiə strukturlarının inkişafı və inteqrasiyası üçün şəffaf plan” hazırlamağı tövsiyə edirlər. Reallıq odur ki, Donald Trampın Ağ Evə qayıtmasından sonra Şimali Atlantika Alyansı bəlkə də ən dərin böhranını yaşayır. Bu böhran təşkilatı dəfn də edə bilər.
NATO üçün mümkün ssenarilər hansılardır?
2019-cu ildə Fransa Prezidenti Emmanuel Makron “NATO-nun beyin ölümü keçirdiyini” elan edərkən bu sözlər həm alyansın üzvlərini, həm tərəfdaşlarını, həm də onun əleyhdarlarını şoka salmışdı. O vaxt Donald Tramp ilk dəfə Ağ Evə rəhbərlik edirdi. Fransa lideri öz bəyanatını Vaşinqtonla alyansın müttəfiqləri arasında strateji təhlükəsizlik məsələlərində koordinasiyanın tam olmaması ilə əsaslandırmağa çalışsa da, bu, effekt vermədi. O bəyanatdan altı il keçir və problemlər artmaqdadır. Bu müddət ərzində Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi genişmiqyaslı xarakter alıb. Donald Tramp Ağ Evə qayıdıb və Vladimir Putinlə çoxsaylı telefon danışıqları vasitəsilə faktiki olaraq onu beynəlxalq təcriddən çıxarıb. NATO-nun baş katibi Mark Ruttenin sözlərinə görə, Rusiya indi üç ayda bütün alyansın bir ildə istehsal etdiyi qədər mərmi istehsal edir.
ABŞ-nin geri çəkilmə riski
