İsrail və İran arasında ABŞ prezidenti Donald Trampın da müdaxiləsi ilə əldə edilən atəşkəs davam edir. Müharibədən sonra 12 gün davam edən qarşılıqlı hücumların qalibi müzakirə edilməyə davam edir.
ABŞ-ın “Newsweek” jurnalı “Trampın Yaxın Şərqdəki ən yaxşı dostları İsrail-İran müharibəsinin qalibi kimi ortaya çıxdı” başlıqlı təhlilində məsələni işıqlandırıb. Bu qiymətləndirməyə görə, “Trampla güclü əlaqələri olan Körfəz ölkələri İsrail və İran arasındakı müharibədən daha böyük regional nüfuzla çıxdılar və İranın gücü ilə bağlı uzun müddətdir mövcud olan təhlükəsizlik narahatlıqlarının bir qismi aradan qaldırıldı.
Təhlildə qeyd olunub ki, Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) daxil olmaqla dövlətlər güc rəqabətinin İran, İsrail və NATO üzvü Türkiyənin də daxil olduğu regionda diplomatik cəhətdən əhəmiyyətli aktyorlar və böyük iqtisadi mərkəzlər kimi mövqelərini getdikcə artırıblar.
BƏƏ-nin siyasi elmlər professoru Abdulxaliq Abdulla, “Newsweek”ə deyib ki, “Körfəz ölkələri regionun ağırlıq mərkəzlərinə çevrilib və həm kollektiv, həm də fərdi şəkildə qlobal mərkəzlər kimi ortaya çıxıblar”. Abdulla bildirib ki, bu ölkələr təkcə pulları ilə deyil, həm də dostları və Pekindən Moskvaya, Vaşinqtona kimi dünya paytaxtlarında yaxşı rezonans doğuran diplomatik fəaliyyətləri ilə tanınırlar. Politoloq “Bu hələ Körfəz anıdır və illər boyu belə olacaq”, – dedi.
***
Son münaqişənin Yaxın Şərqdə “yenidən strateji tarazlığa” gətirib çıxaracağını şərh edən məqalədə deyilir: “Bölgənin istiqaməti qeyri-müəyyən olaraq qalsa da, ərəb dövlətləri öz liderliklərini nümayiş etdirir və İranın təsirinin yoxlanılmasını alqışlayırlar, eyni zamanda İsraildən uzaqlaşmağa və onun hərəkətlərini tənqid etməyə davam edirlər”.
Təhlil göstərirdi ki, Tramp Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, BƏƏ və Türkiyə ilə sıx əlaqələrdə böyük maraq görür və ABŞ prezidenti İsraillə də uzunmüddətli əlaqələr saxlayır.
Üç körfəz ölkəsi Trampın xaricə ilk səfərinin ünvanları olsa da, o zaman Tramp İsrailə getmədi. Oman isə ABŞ-İran nüvə danışıqlarında vasitəçiliyi öz üzərinə götürmüşdü. “Chatham House”un Şimali Afrika Proqramından Dr Neil Quilliam, “Onlar həmçinin transmilliliyi qəbul etdilər, bu da onları Tramp administrasiyası ilə yaxşı yerdə qoydu. Misir və İordaniya kimi ənənəvi dövlətləri arxa planda qoydu”, – deyib.
“Newsweek”in yazdığına görə, Körfəz ölkələrinin müharibə diplomatiyasındakı rolunu ən yaxşı şəkildə Qətərin timsalında nümayiş etdirib. İran ABŞ-ın nüvə obyektlərinə hücumdan sonra Qətərdəki ABŞ bazasını hədəfə alıb. Hücumdan əvvəl ABŞ-a məlumat verilib, Körfəz ölkələri ilə koordinasiya yaradılıb və ölkələr hava məkanını bağlayıb.
Quilliam, “Qətər və İran arasındakı əlaqələrin gücünü nəzərə alsaq, Dohanın Tehran və Təl-Əviv arasında atəşkəs barədə danışıqlar apara bilməsi təəccüblü deyil”, – deyib.
Körfəz ölkələrinin İsraillə münasibətlərini də müzakirə edən Quilliamın sözlərinə görə, Körfəz ölkələrinin Trampı Netanyahuya iki dövlətli həlli qəbul etməsi üçün təzyiq etməyə inandırmaq üçün “kifayət qədər nüfuzu yoxdur”.
