"İrandan sonra növbə Türkiyənindir" deyənlərin heç birini ciddiyə almaq lazım deyil. Onların bir qismi İranın, başqa bir qismi isə Türkiyənin dini cərəyanlarının maraqlarına xidmət edən propoqanda aparır.
Türkiyədəki həmin cərəyanların təmsilçisi mərhum Nəcməddin Ərbakanı Liviya lideri Muəmmar Qaddafi çadırında necə alçaltmışdısa, Türkiyə kimi təcrübəli diplomatiya məktəbi olan bir imperatorluq varisi altından uzun müddət çıxa bilmədi. İsrail və Türkiyə cari maraqlar ziddiyyəti xaricində, bölgədə strateji maraqları ən çox üst-üstə düşən dövlətlərdirlər.
Bir-bir sadalayıram.
Birincisi, İsrail və Türkiyənin tarixi əlaqələri ortaq maraqlara və uzunmüddətli strateji əməkdaşlığa əsaslanır. İsrail dövlətinin 1948-ci ildə qurulmasından sonra Türkiyə onu tanıyan ilk müsəlman ölkələrdən biri olub. Hər iki ölkə arasında diplomatik, iqtisadi və hərbi sahələrdə dərin əlaqələr mövcud olub və bu əlaqələr, zaman-zaman gərginlik yaşansa da, heç zaman tamamilə qırılmayıb. Bu tarixi əməkdaşlıq onların bir-birini hədəf alması fikrinin reallığa uyğun olmadığını göstərir.
İkincisi, İsrail və Türkiyə arasında geosiyasi maraqların fərqliliyi onları rəqib deyil, əksinə, bir-birini tamamlayan tərəfdaşlar edir. İsrail, əsasən, Fars Körfəzi, İran və Şərqi Aralıq dənizində təhlükəsizlik məsələlərinə fokuslanır. Türkiyə isə Qafqaz, Balkanlar, Orta Asiya və Şərqi Aralıq dənizində öz maraqlarını qorumağa çalışır. Bu, onların strateji prioritetlərinin bir-birinə üst-üstə düşməməsini və rəqabətə səbəb olacaq bir vəziyyət yaratmamasını göstərir.
Üçüncüsü, iki ölkənin ortaq düşmənləri və təhlükələri onları əməkdaşlığa daha çox təşviq edir. Həm Türkiyə, həm də İsrail bölgədə terrorizm və radikal qrupların fəaliyyətindən narahatdır. Bu təhlükələrə qarşı mübarizədə onlar çox vaxt dolayı yolla bir-birinə dəstək göstəriblər. Bu ortaq təhlükəsizlik maraqları onların bir-birinə qarşı addım atmasını qeyri-mümkün edir.
Dördüncüsü, iqtisadi əlaqələrin möhkəmliyi İsrail və Türkiyə münasibətlərində mühüm rol oynayır. İsrail-Türkiyə ticarət dövriyyəsi illər ərzində sabit qalıb və enerji sahəsində ortaq layihələr bu əlaqələri daha da dərinləşdirir. Xüsusilə Aralıq dənizində enerji resurslarının istismarı sahəsində əməkdaşlıq perspektivləri onların qarşıdurma deyil, tərəfdaşlıq istiqamətində hərəkət etdiyini göstərir.
Beşincisi, İsrailin qlobal siyasət baxışında Türkiyənin rolu strateji əhəmiyyət daşıyır. İsrail üçün Türkiyə NATO üzvü olan bir müsəlman ölkəsi kimi Qərb ilə müsəlman dünyası arasında mühüm bir körpü rolunu oynayır. Bu, İsrailin beynəlxalq arenada daha geniş əməkdaşlıq imkanları əldə etməsinə kömək edir. Belə bir müttəfiqi hədəf almaq İsrailin maraqlarına tamamilə ziddir.
