Bəsti Cəfərova – 66



Teatr sadəcə bir səhnə deyil, o, duyğuların və sənətin möcüzəvi dünyasıdır. Bu aləmə bir dəfə baş vurdunsa, ondan ayrılmaq artıq mümkün olmur. Çünki teatr insanın ruhunu, düşüncəsini, duyğularını öz sehrinə alır.

Teatr həm də bir məbəd kimi müqəddəsdir. Bu məbədin sakini olmaq isə sadəcə bir peşə seçimi deyil, bir tale, bir sədaqət tələb edir. Azərbaycan teatrının görkəmli simalarından biri olan xalq artisti Bəsti Cəfərova da ömrünü bu ecazkar sənətə həsr edən sənətkarlardandır. O, sadəcə səhnədə rol oynamaq üçün deyil, teatrın ruhunu yaşatmaq üçün bu sənətə bağlanıb.

Onun teatrda ilk debütü tələbəlik illərinə təsadüf edir. Böyük səhnəyə aparan yol isə uğurla başladı, çünki istedad ilk addımlardan özünü göstərirdi. Bəsti xanım o illəri xatırlayarkən, səhnəyə çıxmağın həyəcanını və o günlərin onu necə formalaşdırdığını dərin duyğularla danışır. İlk rolu ilə tamaşaçını təsirləndirməyi bacaran bu gənc aktrisa, qısa zamanda teatr mühitinin ayrılmaz hissəsinə çevrildi.

O vaxt Bəsti Cəfərovanı səhnədə ilk dəfə izləyənlər, onun sənətə olan duyğusal bağlılığını hiss edərək demişdilər: səhnəyə yeni bir istedad gəlir. Bu sözlər sadəcə bir fikir yox, gerçəkliyin ifadəsi idi. Çünki onun ifası, səsindəki titrəyişlər, səhnədəki duruşu və gözlərindəki ifadə teatr üçün doğulmuş bir sənətkarın varlığını açıq şəkildə göstərirdi.

Bəsti Cəfərovanın sənət yolu təkcə rolların ardıcıl səhnələşdirilməsi yox, onun sənətə bəxş etdiyi duyğuların, tamaşaçı ilə qurduğu unikal bağın hekayəsidir. O, hər bir obrazı yalnız oynamaq üçün deyil, onu yaşamaq üçün canlandırırdı. Bunun sayəsində, teatrın işıqları onun ifasında daha parlaqdı, tamaşalar onun varlığı ilə daha təsirli olurdu.

Bəsti xanım belə uğuru gözləyirdimi?

Bu sualın cavabı heç də sadə deyil. Çünki sənətdə uğur bəzən gözlənilən, bəzən isə tamamilə sürpriz ola bilər. Ancaq bir şey dəqiqdir: Bəsti Cəfərova bu uğur üçün zəhmət çəkmiş, istedadını və səhnəyə olan sevgisini ortaya qoymuşdu. O, heç vaxt yalnız şansına güvənməmişdi—səhnədə parlayan hər bir anı əziyyətlə, sənətə sədaqəti ilə qazanmışdı.

Bəsti xanım öz teatr yolunda bir adama xüsusi minnətdarlığını bildirir— görkəmli rejissor Tofiq Kazımov. Çünki məhz Tofiq Kazımov onun hələ tələbə olduğu illərdə bu istedadı duya bilmişdi. O dövrdə Akademik Milli Dram Teatrında "Quşu uçan budaqlar" adlı psixoloji bir tamaşanı hazırlayan böyük rejissor, bu əsərdəki Səltənət rolunda məhz öz tələbəsini görürdü. Bəlkə də başqa rejissor olsaydı, tərəddüd edərdi—axı bu rol dərin psixoloji çalarlarla dolu idi, tamaşaçını inandırmaq üçün güclü ifa tələb edirdi.

Ancaq Tofiq müəllim tərəddüd etmədi. O, teatrın bilicisi idi. Onun zəngin təcrübəsi, güclü sənət duyumu və aktyorları qiymətləndirmə bacarığı vardı. Bu inamla Səltənət rolunu gənc Bəsti Cəfərovaya tapşırdı. O bilirdi ki, bu tələbə aktrisa səhnədə sadəcə bir obraz yaratmayacaq, o, bu obrazı yaşayacaq.

Bu hadisə Bəsti Cəfərovanın sənət yolunda mühüm dönüş nöqtəsi oldu. Akademik Milli Dram Teatrı, tələbə aktrisa və minlərlə tamaşaçı qarşısında ilk debüt çıxışı—bunlar olduqca həyəcanverici və başgicəlləndirici idi. Çünki teatr səhnəsi təcrübəsizlər üçün yox, sənətə tam hazır olanlar üçündür. Bəsti xanım bu imtahanı verdi—və qazandı. Onun səhnədəki varlığı, ilk roldakı təsirli ifası onu tamaşaçılar üçün unudulmaz bir sənətkarın başlanğıcı kimi təqdim etdi.


Bəsti Cəfərova da bunu yaxşı bilirdi—sənətin uğuru təkcə istedada bağlı deyil, həm də zəhmət və səhnədəki inamla formalaşır. O, bütün gücü və istedadı ilə ona həvalə olunmuş rolu rejissorun istədiyi kimi canlandırmaq üçün çalışdı. Səhnədə olan sənətçinin ən böyük mükafatı tamaşaçı alqışıdır. Və Bəsti Cəfərova hələ ilk addımlarını atsa da, bu alqışları qazana bildi.

O, səhnədə ilk çıxışı ilə tamaşaçını öz dünyasına çəkdi. Tamaşaçılar Səltənət obrazında sadəcə bir personaj yox, hisslərlə dolu canlı bir insan gördülər. O, sadəcə obraz yaratmadı—onu yaşadı, duydu, öz varlığının bir hissəsinə çevirdi. Bu üslub onun sənətinə olan dərin sevgisindən qaynaqlanırdı. Elə ilk roldan tamaşaçılar Səltənəti—Bəstini sevdilər və onu sevgi dolu alqışlarla qarşıladılar. Bu, bir sənətkar üçün ən böyük uğurun başlanğıcı idi.

Sonralar Bəsti Cəfərova teatr səhnəsində, televiziya tamaşalarında, filmlərdə bir çox maraqlı obrazlar yaratdı. Onun sənət yolu genişləndi, tamaşaçılar onu yeni rollarda gördülər, lakin Səltənət obrazı həmişə onun üçün daha əziz qaldı. Çünki bu rol onun sənət həyatına açılan ilk qapı idi, onu səhnədə özünü tam ifadə etməyə yönəltmişdi. İlk obraz həmişə ən doğma olur—çünki orada sənətkarın iç dünyası özünü ilk dəfə tamaşaçıya təqdim edir.

O, bu güclü başlanğıcını dərin sənət təhsili ilə möhkəmləndirdi. Bəsti Cəfərova, Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda (indiki Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) təhsil almışdı. Onun teatr biliklərini formalaşdıran, səhnəyə olan baxışını dərinləşdirən şəxs isə teatrımızın korifey rejissorlarından biri, Azərbaycanın Xalq artisti Adil İsgəndərov idi. Adil İsgəndərovun kursunda oxumaq yalnız bir təhsil prosesi deyildi, bu, bütöv bir sənət akademiyası idi—sənətə fədakarlıqla yanaşan bir məktəb idi.

Bəsti Cəfərova bu məktəbdə yalnız texniki biliklər əldə etmədi. O, Adil İsgəndərovun rəhbərliyi ilə səhnənin dərinliklərini, obrazın psixoloji qatlarını, tamaşaçının duyğularına toxunmağın incəliklərini öyrəndi. Bu, onun gələcək sənət yolunu müəyyənləşdirən mühüm amillərdən biri idi. Çünki teatr yalnız istedadla deyil, həm də ustadların verdiyi bilik və sənət baxışı ilə formalaşır.


Adil müəllimin məktəbini keçmək, sadəcə bir təhsil prosesindən ibarət deyildi—bu, əsl sənət məktəbi idi. Burada yetişən aktyorlar yalnız texniki biliklər əldə etmirdilər, onlar sənətə olan baxışlarını, səhnədə duyğularla oynamağı, obrazı yaşamağı öyrənirdilər. Bu məktəbdə bişənə zaval yox idi—çünki buradakı təlimlər, rejissorun qoyduğu tələblər və teatrın böyük ustadlarından öyrənilən dərslər aktyorları tam formalaşdırırdı.

Odur ki, 1980-ci ildə təhsilini başa vuranda, Bəsti Cəfərovanın təyinatı Akademik Milli Dram Teatrına verildi. Bu, böyük etimad idi, çünki teatrın səhnəsinə yeni istedad gətirmək hər zaman böyük məsuliyyət tələb edirdi. Bəsti Cəfərova isə bu etimadı doğrultmağa tam hazır idi—onun yüksək istedadı, teatra olan dərin sevgisi və daim yeni ifadə formaları axtarmaq istəyi onu peşəkar teatr mühitinin ayrılmaz hissəsinə çevirdi.

Bundan sonra Akademik Milli Dram Teatrının rəngarəng afişalarında görkəmli sənətkarlarla yanaşı, Bəsti Cəfərovanın da adı diqqət çəkməyə başladı. O, səhnədə bir-birindən müxtəlif və dərin xarakterlər yaratdı:
- "Əliqulu evlənir" tamaşasında Nazlı,
- "Nişanlı qız" tamaşasında Bənövşə,
- "Hökmdar və qızı" tamaşasında Ağabəyim ağa,
- "Tənha iydə ağacı" tamaşasında Surəyya,
- "Xurşudbanu Natəvan" tamaşasında Natəvan,
- "Od gəlinin" tamaşasında Solmaz,
- "Kral Lir" tamaşasında Qonerilya...

Bu obrazlar yalnız bir-birindən fərqli xarakterlər deyildi—hər biri onun sənət duyumu, səhnədəki mükəmməl ifası və tamaşaçını düşündürən, hisslərə qərq edən oyun tərzi ilə yadda qaldı. Bəsti Cəfərova bu rolların hər birinə öz dəsti-xəttini verdi, onları sadəcə təqdim etmədi, onları yaşadı. O, obrazın ruhuna girir, onun düşüncələrini, emosiyalarını səhnədə bütöv bir insan kimi tamaşaçılara çatdırırdı.

Onun oynadığı hər bir rolda ürəyinin odu vardı—çünki Bəsti Cəfərova yalnız aktyorluq etmirdi, o, sənəti yaşayırdı. Bu, onu səhnədə unudulmaz edən əsas amillərdən biri idi.


Bəsti Cəfərovanın hər tamaşası onu tamaşaçılara daha da sevdirir, sənət axtarışlarında daim yeni zirvələrə yönəldirdi. O, roldan rola, tamaşadan tamaşaya püxtələşir, təcrübə toplayırdı. Hər yeni obraz onun sənət yolunda bir mərhələ, bir imtahan idi və o, bu imtahanları böyük uğurla keçirdi. Bəsti Cəfərova arzularının zirvəsində idi—çünki o, öz istedadını tam ifadə edə bilmişdi, yaratdığı obrazlar səhnədə və ekranda öz yerini tapmışdı.

Uğurlar bir-birini əvəz edirdi. Onun bütün günü teatrda keçirdi, lakin artıq öz sözünü demiş bir aktrisa kimi televiziyada da öz yerini tuturdu. Onun güclü səhnə təcrübəsi televiziyada da öz əksini tapdı və tamaşaçılar onu ekranın digər sahələrində də izləməyi arzuladılar. Beləcə televiziya tamaşalarına dəvətlər almağa başladı. Bəsti Cəfərova, bu yeni sahədə də özünü uğurla təsdiqlədi və televiziyada da parlaq obrazlar yaratdı:

- "Solğun çiçəklər" tamaşasında Pəri,
- "Ər və arvad" tamaşasında Gülay,
- "Analar" tamaşasında Rəna,
- "Güllələnmiş heykəllər" tamaşasında Ağabəyim Ağa...

O, televiziya səhnəsində də teatrın ruhunu yaşatdı. Ekranda da yaratdığı obrazlar teatr səhnəsindəki kimi canlı, emosional və təsirli idi. Tamaşaçılar onu təkcə teatrda deyil, televiziyada da sevdilər—çünki o, hər obrazına öz dünyasını qatırdı, onları sadəcə ifa etmirdi, onları yaşayırdı.

Sevimli aktrisanın onlarca filmlərdə yaratdığı obrazlar da eyni dərəcədə unudulmaz oldu. Onun kinoda ifa etdiyi rollar teatr obrazlarından fərqli olsa da, yenə də onun sənətinin dərinliyini, ifadə gücünü tam ortaya qoyurdu. O, "Ömrün yolları", "Astana", "Qürbətdən gələn səda", "Yaramaz", "Doğan günəş", "Güllələnmiş heykəllər", "Bizim qəribə taleyimiz", "Günaydın, mələyim"kimi Azərbaycan filmlərində rol alaraq sənətdə daha böyük uğurlara imza atdı.

Onun yaratdığı obrazlar təkcə ekran üçün deyil, tamaşaçının yaddaşı üçün də əbədi oldu. Bəsti Cəfərova, sənətin yalnız bir sahəsində deyil, teatrda, televiziyada və kinoda öz imzasını qoymuş bir sənətkar olaraq, Azərbaycan mədəniyyətinin parlaq simalarından birinə çevrildi.


Deyirlər, teatr asılqandan başlanır. Sənətkar üçün isə teatr sadəcə bir səhnədən ibarət deyil—o, həyatın, duyğuların və taleyin təzahürüdür. Xalq artisti Bəsti Cəfərova üçün isə bütün həyat məhz teatrdan, səhnədən başlanır.O, yalnız səhnədə mövcud olan bir sənətkar deyil, teatr onun ruhuna çevrilmiş bir varlıqdır. Təxminən yarım əsrə yaxındır ki, o, bu səhnə ilə yaşayır, onunla nəfəs alır, sənətini yaşadır.

Bir aktrisa—sənət adamı kimi daim diqqət mərkəzində olan sevimli aktrisamızın əməyi dövlətimiz tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Onun illərlə göstərdiyi fədakar zəhmət, yaratdığı unudulmaz obrazlar və teatr sənətinin inkişafına verdiyi töhfələr böyük dəyər qazanıb. 1989-cu ildə "Əməkdar artist", 1998-ci ildə isə "Xalq artisti"yüksək fəxri adlarına layiq görülməsi onun sənət yolunun rəsmi təsdiqi oldu. Bəsti Cəfərova, adını xalqımızın teatr tarixinə yazmış sənətkarlardandır—çünki onun yaratdığı obrazlar tamaşaçıların yaddaşında əbədi iz qoyub.

Sənətkarın işıqlı yolu yalnız tamaşaçı sevgisi ilə deyil, rəsmi dəyərləndirmələrlə də təsdiqlənir. Teatr sənətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə o, Respublika Prezidentinin Fəxri diplomuna və Cəfər Cabbarlı mükafatına layiq görülmüşdür. Bu mükafatlar onun yalnız teatr səhnəsində yox, bütövlükdə mədəniyyət sahəsində gördüyü işlərin bir göstəricisidir. On ilə yaxındır ki, Prezidentin fərdi təqaüdçüsüdür—bu isə onun sənətə verdiyi xidmətlərin davamlı olaraq yüksək qiymətləndirildiyini sübut edir.

Onun adı yalnız titullarla deyil, tamaşaçı yaddaşı ilə yaşayır. Bəsti Cəfərova, teatrın ürəyində yer alan sənətkarlardandır—səhnənin işıqları onun varlığı ilə daha parlaq, tamaşaçı sevgisi onun sənətini daha əbədi edir.

Bəsti xanım bir vaxtlar sənətin sirlərini öyrəndiyi Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində bu gün artıq öz növbəsində yeni sənətkarlar yetişdirir. O, professor kimi yüksək elmi dərəcəyə sahibdir, gənc aktyorlar üçün yalnız müəllim deyil, eyni zamanda ilham mənbəyidir. Onun teatr sahəsindəki dərin biliyi, illərlə qazandığı səhnə təcrübəsi və sənətə olan sevgisi onu pedaqoji fəaliyyətində də mükəmməl bir rəhbərə çevirir. Çünki yalnız öz sənətini yaşayan insanlar onu başqalarına tam ötürə bilərlər.

Bütün varlıqları ilə ömürlərini sənətə həsr edən insanlar hər zaman sevilirlər. Xalq artisti Bəsti Cəfərova da bu sənətə fədakarcasına bağlı olan böyük sənətkarlardan biridir. Onun adını sadəcə mükafatlar deyil, həm də tamaşaçı sevgisi yaşadır. Çünki o, hər çıxışı ilə teatrı daha da möhkəmləndirir, sənətin ruhunu tamaşaçıya çatdırır, səhnədəki hər rolu ilə teatr aləminə yeni nəfəs gətirir.

Həyat isə davam edir. Teatra, sənət aləminə yeni qədəm qoyan gənclər üçün belə sənətkarların həyatı işıqlı, əvəzsiz bir örnəkdir.Onlar təkcə oynadıqları obrazlarla deyil, həyatları ilə də sübut edirlər ki, teatr sadəcə bir sənət sahəsi deyil—bu, bir fədakarlıq, bir ruh bağlılığı, bir missiyadır. Bəsti Cəfərova gənc sənətkarlar üçün yalnız bir ustad deyil, həm də sənət yolunda addımlayanların ilham mənbəyidir.

Bu gün onun 66 yaşı tamam olur. Çox mübarək olsun! Bəsti xanım, üzünüzdən gülüş, çöhrənizdən sevinc heç zaman əskik olmasın! O gün olsun ki, 100 illik yubileyinizə həsr olunmuş bir yazı ilə bu sənət sevgisini yenidən ifadə edək. Sizin sənətinizin işığı heç zaman sönməsin, tamaşaçılarınızın sevgisi həmişə yanınızda olsun!



P.S. Bəsti xanım yalnız böyük bir sənətkar deyil, həm də gözəl bir anadır. Onun qızı Fidan xanım da ana yolunu davam etdirərək, sənət aləmində öz uğurlarını qazanan yaradıcı şəxsiyyətdir. Fidan Cəfərova, həm İctimai TV-də aparıcı, həm də AZDRAMA-da aktrisa kimi fəaliyyət göstərir. Bu ailə yalnız öz taleyini deyil, sənətin taleyini də yaşadır—çünki sənət yalnız bir nəsillə bitmir, o, ruhdan ruha, qəlbdən qəlbə ötürülən bir mirasdır.



Müəllif:Fuad BİLƏSUVARLI, AYB və AJB üzvü, Prezident mükafatçısı

• Eşq
• Sənət
• Yazı
• Fuad Biləsuvarlı