Danimarka və Qrenlandiyanın baş nazirləri ABŞ prezidentinin Qrenlandiya üzrə xüsusi elçi təyin etməsindən sonra sərhədlərə və suverenliyə hörmət çağırışı ediblər. Mette Frederiksen və Jens-Frederik Nilsen birgə bəyanatda bildiriblər ki, milli sərhədlər və dövlət suverenliyi beynəlxalq hüquqa əsaslanır və “başqa ölkələri ilhaq etmək olmaz”.
ABŞ prezidenti Donald Tramp Luiziana qubernatoru Ceff Lendrini Qrenlandiya üzrə xüsusi elçi təyin edib. Tramp bir neçə dəfə təhlükəsizlik səbəbləri ilə Qrenlandiyanın ABŞ nəzarətinə keçməli olduğunu bəyan edib və güc tətbiqini istisna etməkdən imtina edib.
Mette Frederiksen və Jens-Frederik Nilsen: “Qrenlandiya Qrenlandiyalılara məxsusdur. ABŞ Qrenlandiyanı ələ keçirməməlidir. Biz ortaq ərazi bütövlüyümüzə hörmət gözləyirik.”
Ceff Lendri Trampa təşəkkür edərək bildirib: “Qrenlandiyanı ABŞ-ın bir hissəsinə çevirmək üçün bu könüllü vəzifədə xidmət etməkdən şərəf duyuram.”
Danimarkanın xarici işlər naziri Lars Lökke Rasmussen Vaşinqtonun səfirini izahat üçün nazirliyə çağıracağını açıqlayıb. O, xüsusi elçi təyinatından “dərin məyusluq” duyduğunu, Lendriyə aid sitatları isə “tamamilə qəbuledilməz” adlandırıb: “Danimarka, Farer adaları və Qrenlandiyadan ibarət krallığımız olduğu müddətdə suverenliyimizi sarsıdanları qəbul etməyəcəyik.”
Baş nazir Frederiksen sosial mediada “ömürlük müttəfiq”in atdığı addımın Danimarkanı “çətin vəziyyətə” saldığını, lakin ölkənin “demokratik dəyərlərindən yayınmayacağını” vurğulayıb. Qrenlandiya hökumət başçısı Nilsen isə “təyinat böyük səslənə bilər, amma evdə heç nəyi dəyişmir” deyərək, “öz demokratiyamız və qərarlarımız var. Qrenlandiya Qrenlandiyalılara məxsusdur” mesajını verib.
Avropa Komissiyasının prezidenti Ursula fon der Leyen və Avropa Şurasının prezidenti António Kosta Arktika təhlükəsizliyinin Aİ üçün prioritet olduğunu bildirərək, “ərazi bütövlüyü və suverenliyin” beynəlxalq hüququn fundamental prinsipləri olduğunu xatırladı və “Danimarka və Qrenlandiya xalqı ilə tam həmrəylik” ifadə etdilər.
İsveçin xarici işlər naziri Maria Malmer Stenergard: “İsveç həmişə beynəlxalq hüququn keşiyində duracaq.”
Norveçin xarici işlər naziri Espen Barth Eide: “Danimarkanın 100% yanındayıq.” O, təyinatın Trampın Qrenlandiyanı ABŞ-ın bir hissəsi etmək niyyətini vurğuladığını söylədi.
Yanvar ayında keçirilmiş sorğuya görə, Qrenlandiyanın təxminən 57 min sakininin böyük əksəriyyəti Danimarkadan müstəqilliyi dəstəkləyir, lakin ABŞ-ın tərkibinə keçməyə qarşıdır. Qrenlandiya 2009-cu ildən müstəqillik elan etmək hüququna malikdir.
Danimarka parlamentinin Qrenlandiyalı deputatı Aaja Chemnitz bildirib ki, ABŞ səfirinin təyinatı özü-özlüyündə problem deyil: “Problem ondadır ki, ona Qrenlandiyanı ələ keçirmək və ya ABŞ-ın bir hissəsinə çevirmək kimi vəzifə verilib. Qrenlandiyada buna heç bir istək yoxdur.”
Şimali Atlantikanın kəsişməsində yerləşən Qrenlandiya Arktikada artan geosiyasi rəqabətdə (ABŞ, Çin, Rusiya) mühüm strateji əhəmiyyət daşıyır. Ada həm də Rusiya və ABŞ arasında raketlər üçün ən qısa marşrut üzərindədir.
Avqustda Danimarka, Tramp və Ağ Ev dairələri ilə əlaqəli ən azı üç ABŞ vətəndaşının Qrenlandiya cəmiyyətinə təsir göstərməyə cəhd etdiyi iddiaları fonunda ABŞ-ın müvəqqəti işlər vəkilini təcili görüşə çağırmışdı.
Tramp yanvarda paytaxt Nuuk-a, vitse-prezident JD Vance isə martda ABŞ hərbi bazasına səfər edib.
Danimarka müdafiə kəşfiyyat xidməti illik hesabatında ABŞ-ın iqtisadi gücdən “iradəsini təsdiqləmək” və həm dost, həm də rəqiblərə qarşı hərbi güc tətbiqi ilə hədələmək üçün istifadə etdiyini qeyd edib.
Məsələyə dair mübahisə davam edir: rəsmi Kopenhagen və Nuuk suverenlik və beynəlxalq hüquqa istinad edərkən, Vaşinqton Qrenlandiyanın ABŞ milli təhlükəsizliyi üçün kritik əhəmiyyət daşıdığını vurğulayır.
