Bu il Azərbaycanda dörd yeni innovasiya mərkəzinin fəaliyyətə başlaması ölkədə innovasiya ekosisteminin institusional mərhələdən strukturlaşma mərhələsinə keçdiyini göstərir. Rəsmi açıqlamalara görə, Naxçıvan və Gəncədə, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti ilə birgə yaradılan mərkəzlər, eləcə də Anderson Lab artıq fəaliyyətə başlayıb. Paralel olaraq vençur maliyyələşməsi üzrə hüquqi çərçivənin formalaşdırılması istiqamətində işlərin aparılması və universitetlərdə hakaton, inkubasiya proqramlarının genişlənməsi bu prosesin yalnız fiziki infrastrukturla məhdudlaşmadığını ortaya qoyur.
Qlobal təcrübədə innovasiya mərkəzləri təkcə startaplar üçün məkan deyil, bilik, kapital və bazar arasında əlaqəni qurmaq üçün əsas platforma kimi çıxış edir. Dünya Bankının və OECD-nin araşdırmalarına görə, regionlarda yaradılan innovasiya mərkəzləri yerli istedadların paytaxtlara və ya xaricə miqrasiyasını azaltmaqla yanaşı, texnologiya əsaslı sahibkarlığın coğrafi balansını təmin edir. Azərbaycanda Naxçıvan və Gəncə kimi bölgələrdə innovasiya mərkəzlərinin açılması bu baxımdan regional inkişaf strategiyası ilə üst-üstə düşür və innovasiyanın yalnız paytaxt mərkəzli modeldən çıxarılmasına xidmət edir.
Universitetlər ilə birgə yaradılan mərkəzlərin xüsusi əhəmiyyəti var. Qlobal innovasiya ekosistemlərində ali təhsil müəssisələri startapların formalaşmasında əsas rol oynayır. MIT, Stanford və Technion kimi universitetlərin təcrübəsi göstərir ki, akademik bilik kommersiyalaşma mexanizmləri ilə birləşdikdə innovasiya davamlı xarakter alır. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti ilə əməkdaşlıq çərçivəsində yaradılan mərkəzlər bu modelin lokal adaptasiyası kimi qiymətləndirilə bilər və elmi potensialın real iqtisadi dəyərə çevrilməsi üçün imkan yaradır.
Vençur maliyyələşməsi üzrə hüquqi çərçivənin təkmilləşdirilməsi isə ekosistemin ən həssas, lakin ən vacib komponentlərindən biridir. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, innovasiya mərkəzləri və inkubatorlar maliyyə mexanizmləri ilə dəstəklənmədikdə startapların həyat dövrü qısa olur. Avropa İttifaqı ölkələrində vençur kapital bazarının ÜDM-də payı orta hesabla 0,2-0,3 faiz təşkil edir və bu göstərici innovativ iqtisadiyyatların əsas fərqləndirici cəhətlərindən sayılır. Azərbaycanda bu sahədə hüquqi bazanın formalaşdırılması innovasiya mərkəzlərində yaranan ideyaların bazara çıxış imkanlarını genişləndirə bilər.
İnsan kapitalına yönələn fəaliyyətlər də diqqət çəkir. Beş universitetdə keçirilən hakatonlar, inkubasiya proqramları və beynəlxalq sertifikatlaşma təşəbbüsləri innovasiyanın yalnız texnologiya deyil, bacarıq və idarəetmə mədəniyyəti ilə bağlı olduğunu göstərir. Qlobal Innovation Index hesabatlarında da vurğulanır ki, innovasiya göstəricilərində dayanıqlı artım məhz təlim, mentorluq və akademik sahibkarlıq mexanizmləri üzərində qurulur. Azərbaycanda 62 müəllim və mentorun akademik sahibkarlıq üzrə hazırlıq keçməsi bu istiqamətdə uzunmüddətli təsir yarada biləcək addım kimi dəyərləndirilə bilər.
ABŞ-nin Plug & Play innovasiya platforması ilə əməkdaşlığa başlanması isə beynəlxalq inteqrasiyanın vacib siqnalıdır. Bu cür platformalar yerli startapların qlobal bazarlara çıxışını sürətləndirir, investorlarla birbaşa əlaqə yaradır və ekosistemin beynəlxalq görünürlüğünü artırır. Bir çox ölkələrin təcrübəsində məhz bu cür tərəfdaşlıqlar startap mühitinin qapalı sistemdən açıq və rəqabətqabiliyyətli müstəviyə keçidini təmin edib.
