Bakı, 16 dekabr, Pərvanə Qafarova, AZƏRTAC
Kosmik sənayenin fəal inkişafı fonunda Azərbaycan həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə öz mövqelərini möhkəmləndirir. Peyk layihələrinin həyata keçirilməsi və beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi texnoloji inkişaf və qarşılıqlı elmi fəaliyyət üçün yeni imkanlar açır.Kosmik texnologiyalar iqlim gündəliyi kontekstində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
AZƏRTAC-a müsahibəsində Özbəkistanın Rəqəmsal Texnologiyalar Nazirliyi yanında Kosmik Tədqiqatlar və Texnologiyalar Agentliyinin (“Uzcosmos”) elm, texnologiyaların transferi və innovasiyalar şöbəsinin rəhbəri, kosmik texnologiyalar üzrə özbək ekspert İsmayıl Rəsulov Azərbaycanın kosmik sektordakı rolu barədə danışıb.
- Son illərdə Azərbaycanın kosmik sənayenin inkişafında regional və beynəlxalq səviyyədə hansı rolu oynamağa başladığını düşünürsünüz və bu, Cənubi Qafqazda texnoloji əməkdaşlığa necə təsir göstərir?
- Son illərdə Azərbaycan Cənubi Qafqazın kosmik sektorunda nəzərəçarpacaq və getdikcə daha təsirli mövqe tutub. Ölkənin peyk rabitəsi və Yerin məsafədən zondlanması sahəsində genişlənən imkanları onun texnoloji potensialını əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirir. Bu nailiyyətlər məlumatların birgə istifadəsi, ortaq tədqiqatların aparılması və təşəbbüslərin koordinasiyası əsasında regional əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar açır. Azərbaycanın artan liderliyi regionda qarşılıqlı etimadın formalaşmasına və konstruktiv əməkdaşlığın inkişafına töhfə verir. Nəticə etibarilə ölkə artıq beynəlxalq kosmik ictimaiyyət tərəfindən etibarlı və nüfuzlu tərəfdaş kimi tanınır.
- Sizin fikrinizcə, “Azərkosmos” hansı sahələrdə beynəlxalq kosmik agentliklər və kommersiya strukturları ilə əməkdaşlıq üçün ən perspektivli imkanlara malikdir?
- “Azərkosmos” aparıcı beynəlxalq kosmik agentliklər və kommersiya şirkətləri ilə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi baxımından yüksək potensiala malikdir. Ən perspektivli istiqamətlərə peyk rabitəsi, Yerin məsafədən zondlanması xidmətləri və ekoloji monitorinq daxildir. Bu sahələr birgə proqramların həyata keçirilməsinə, elmi qarşılıqlı fəaliyyətin genişləndirilməsinə və qabaqcıl texnologiyaların mübadiləsinə imkan yaradır. Bundan əlavə, “New Space” formatlı şirkətlərlə əməkdaşlıq innovasiyaların sürətləndirilməsi və milli potensialın artırılması üçün yeni imkanlar açır. Bu cür tərəfdaşlıqlar “Azərkosmos”un qlobal kosmik sənayenin hörmətli və fəal iştirakçısı kimi mövqeyini möhkəmləndirir.
- Peyk rabitəsinin, müşahidə sistemlərinin və Yerin monitorinq texnologiyalarının Azərbaycan üçün iqtisadi və strateji əhəmiyyətini necə qiymətləndirərdiniz?
- Peyk texnologiyaları Azərbaycan üçün müstəsna iqtisadi və strateji əhəmiyyətə malikdir. Onlar milli təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsində, infrastrukturun dayanıqlığının artırılmasında, təbii və ekoloji resursların səmərəli idarə olunmasında mühüm rol oynayır. Yüksək keyfiyyətli məsafədən zondlama məlumatları kənd təsərrüfatı, su ehtiyatlarının idarə olunması və şəhərsalma kimi əsas sahələrdə daha əsaslandırılmış qərarların qəbuluna imkan verir. Peyk rabitəsi isə özü növbəsində rəqəmsal əlaqəliliyi genişləndirir və iqtisadi artım üçün yeni mənbələri stimullaşdırır. Ümumilikdə, bu texnologiyalar dayanıqlı milli inkişafa və uzunmüddətli strateji planlaşdırmaya mühüm töhfə verir.
- Azərbaycanın ötən il COP29-a ev sahibliyi etməsi fonunda, iqlim monitorinqi və dayanıqlı inkişaf məqsədlərinə nail olunmasında kosmik texnologiyaların potensialını necə qiymətləndirirsiniz?
- Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi edən ölkə kimi çıxış etməsi iqlim və dayanıqlı inkişaf məsələlərinə onun qətiyyətli və prinsipial yanaşmasını əks etdirir. Kosmik texnologiyalar, xüsusilə Yerin məsafədən zondlanması sistemləri ekoloji proseslərin monitorinqi və iqlim göstəricilərinin dəqiq qiymətləndirilməsi üçün əvəzsiz imkanlar təqdim edir.
Bu imkanlar elmi etibarlılığı, şəffaflığı və məlumatlara əsaslanan qərarların qəbulunun keyfiyyətini artırır. Bu cür məlumatlardan istifadə etməklə və onları paylaşmaqla Azərbaycan qlobal ekoloji əməkdaşlığa mühüm töhfə verir və COP29–COP30 kontekstində kosmik diplomatiyaya məsuliyyətli, gələcəyə yönəlmiş yanaşma nümayiş etdirir.
- Beynəlxalq kosmik ekosistemə inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi üçün, sizin fikrinizcə, Azərbaycan hansı istiqamətləri prioritetləşdirməlidir: elmi tədqiqatları, “New Space” formatlı startaplar, yoxsa texnologiyaların transferini?
- Beynəlxalq kosmik ekosistemə inteqrasiyanın daha da inkişaf etdirilməsi üçün Azərbaycanın bir-birini tamamlayan istiqamətlər kompleksinə fokuslanması məqsədəuyğundur. İnvestisiyaların elmi tədqiqatlara yatırılmasının davam etdirilməsi milli ekspertizanı genişləndirəcək və innovasiya potensialını gücləndirəcək. “New Space” startaplarının dəstəklənməsi sahibkarlığı və dövlət–özəl tərəfdaşlığının inkişafını stimullaşdıracaq. Eyni zamanda, texnologiyaların transferi və qlobal tərəfdaşlarla birgə layihələr kompetensiyaların sürətlə formalaşmasına və institusional imkanların möhkəmləndirilməsinə xidmət edəcək. Bu addımlar bütövlükdə Azərbaycanın proqressiv, məsuliyyətli və gələcəyə yönəlmiş kosmik dövlət kimi reputasiyasını daha da möhkəmləndirəcək.
