.jpg)
Mövzunu “vergiler.az”a iqtisadçı ekspert Anar Bayramov şərh edir.
Əmək Məcəlləsinin 157-ci maddəsinə əsasən, əməkhaqqının tərkibinə aylıq tarif (vəzifə) maaşı, əlavələr və mükafatlar daxildir. Həmin maddədə tarif (vəzifə) maaşı, əməkhaqqına əlavə və mükafata da aydınlıq gətirilib:
"Tarif (vəzifǝ) maaşı - işin mürəkkəbliyi, əməyin gərginliyi və işçinin ixtisas səviyyəsinə görə müəyyən edilən əməkhaqqının əsas hissəsidir.
Əməkhaqqına əlavə - əmək şəraiti ilə əlaqədar əvəzödəmək və ya həvəsləndirmək məqsədi ilə işçinin tarif (vəzifə) maaşına, əməkhaqqına müəyyən edilən əlavə ödənişdir.
Mükafat - əməyin kəmiyyət və keyfiyyətinin yüksəldilməsinə işçinin maddi marağının artırılması məqsədi ilə əməkhaqqı sistemində nəzərdə tutulan qaydada və formada verilən həvəsləndirici pul vəsaitidir".
Əvvəlcə tarif (vəzifə) maaşının Əmək və Məşğulluq Altsistemində (ƏMAS) qeyd edilməsi ilə bağlı məqamlara aydınlıq gətirək. Əmək Məcəlləsinin 155-ci maddəsinin 3-cü hissəsində qeyd edilir ki, aylıq iş vaxtı normasını işləmiş və əmək funksiyasını yerinə yetirmiş işçinin aylıq əməkhaqqı dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş minimum əməkhaqqı məbləğindən aşağı ola bilməz.
Məlumat üçün bildirək ki, 1 yanvar 2025-ci il tarixdən etibarən Azərbaycanda minimum əməkhaqqı 400 manat təşkil edir. ƏMAS altsistemində də minimum əməkhaqqı ilə bağlı tələblər gözlənilir.
Misal 1: İşəgötürən vəzifəni yaratdıqda onu tam ştat kimi qeyd edib, amma işçinin əməkhaqqını minimum əməkhaqqından (400 manatdan) aşağı müəyyən etmək istəyir. Bu halda 400 manatdan aşağı əməkhaqqını proqram təminatı qəbul etməyəcək və ən azı minimum əməkhaqqı qədər olması barədə bildiriş çıxacaq.
Misal 2: İşəgötürən tam ştat olaraq yaratdığı vəzifəyə əlavə iş yeri üzrə işçi qəbul edir. Bu halda işçinin iş yeri əlavə iş yeri kimi qeyd olunduğundan, sistem tarif (vəzifə) maaşı bölməsində hər hansı məhdudiyyət tətbiq etmir. İşəgötürən işçiyə minimum əməkhaqqından aşağı əməkhaqqı təyin edə bilir.
Misal 3: İşəgötürən ştatı yaratdıqda "Tam" yox, "Digərləri (3/4, 1/2 vǝ)" seçimini edib. İşəgötürən işçini əsas iş yeri üzrə işə qəbul etdiyi zaman ştat vahidi tam olaraq qeyd edilmədiyindən, ƏMAS tərəfindən minimum əməkhaqqı tələbi qoyulmur.
Bəs tam ştat vəzifəsi üzrə işçiyə natamam iş vaxtı tətbiq edib minimum əməkhaqqından aşağı məbləğ ödənilə bilərmi?
Təcrübədə ən çox rast gəlinən hallardan biri də ştat vahidi yaradarkən “Ştat məlumatları” bölməsində “Tam”ı seçən (qeyd edən) işəgötürənin işə qəbul edilən işçiyə iş vaxtı normasını tam olaraq müəyyən etmək istəməməsidir.
Misal 4: İşəgötürən tam ştatla yaratdığı satış meneceri vəzifəsinə işçi qəbul edir. Əmək müqaviləsinin şərtlərinə əsasən, işçinin iş vaxtı gündəlik 5 saat müəyyən edilib. ƏMAS-da işçinin əmək müqaviləsi bildirişinə işçinin əsas iş yeri üzrə işə qəbul olunması qeyd edilib. İşəgötürən işçinin aylıq iş vaxtı normasını tam işləməyəcəyini əsas gətirərək, ona 400 manat yox, 250 manat əməkhaqqı müəyyən edib.
ƏMAS altsistemi işçinin iş yerinin əsas, ştatın tam olduğunu nəzərə alaraq, işçiyə minimum əməkhaqqından aşağı - 250 manat əməkhaqqı müəyyən edilməsinə icazə verməyəcək. Əmək qanunvericiliyi baxımından, qeyd edilən hal mümkün olsa da ƏMAS altsistemi tərəfindən məhdudiyyət tətbiq edilir. Çıxış yolu kimi işəgötürən tam ştat yaratdığı şatış meneceri vakant vəzifəsini ləğv edərək, işçinin iş saatına müvafiq olaraq 3/4, 1/2 vǝ ya 1/4 olmaqla yeni ştat yaratmalıdır.
