Moskvada Aİİ Hökumətlərarası Şurasının iclası keçirilib
Dekabrın 11-də Hökumətlərarası Şuranın il üzrə yekun iclasında Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) ölkələrinin baş nazirləri beş ölkə daxilində gələcək inteqrasiya yollarını müzakirə ediblər. Buraya təkcə xammal deyil, həm də yüksək texnologiyalı məhsulların tədarükünü artırmaq üçün innovasiyaların stimullaşdırılması daxildir. Rusiya üçün xüsusilə aktual olan qarşılıqlı ticarətin “ağlaşdırılması” mövzusu da müzakirə edilib, malların izlənməsi sisteminin inkişaf istiqamətləri razılaşdırılıb. Bununla belə, avtomobillərin idxalı və gömrük dəyərinin aşağı salınmasına qarşı mübarizənin gücləndirilməsi kimi bəzi məsələlərdə razılığa gəlmək mümkün olmayıb.
Aİİ hökumət başçılarının builki yekun görüşü üçün bəzi qonaqların Moskvaya gəlişi gecikdi: paytaxtda hava məkanının bağlanması ilə əlaqədar Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın təyyarəsi ötən gecə Sankt-Peterburqa enməyə məcbur olub, ertəsi gün səhər isə Moskvaya yola düşüb.
İclas Belarusun Aİİ-yə sədrliyinin xülasəsi idi. 2026-cı ildə bu status Qazaxıstana keçəcək. Rusiyanın baş naziri Mixail Mişustin qeyd edib ki, “biz gələn ili ÜDM, sənaye istehsalı, kənd təsərrüfatı, tikinti və pərakəndə dövriyyə kimi əsas göstəricilər üzrə layiqli ilkin nəticələrlə geridə qoyuruq”. Bununla belə, bir əsas göstərici hələ də yavaşlayır: EAEU daxilində qarşılıqlı ticarətin azalması təxminən 5% səviyyəsində proqnozlaşdırılır. Avrasiya İqtisadi Komissiyasının (AİK) ticarət naziri Andrey Slepnev bunu qismən ticarət axınlarının sabitləşməsi ilə əlaqələndirib.
Baş nazirlər ilkin nəticələrə yekun vurmaqla yanaşı, beş ölkənin inteqrasiyası üçün gələcək addımları da qeyd ediblər. EEC məhsulun etiketlənməsi sisteminin inkişafı istiqamətlərinin razılaşdırıldığını bildirdi. Xüsusilə, idxalın və ya istehsalın qanuniliyi təsdiqlənməmiş, eləcə də Aİİ-nin texniki reqlamentlərinə uyğun olmayan malların etiketlənməsi imkanlarının aradan qaldırılmasına yanaşmaların əlaqələndirilməsi planlaşdırılır.
Qapalı keçirilən sessiyada ticarətin “ağlanması” ilə bağlı bir neçə məsələni həll etmək mümkün olmayıb. Mübahisəli məsələlərdən biri də avtomobillərin idxalına nəzarət olub. Müzakirələrlə tanış olan mənbənin verdiyi məlumata görə, Qazaxıstan fiziki şəxslərin onlayn auksionlarda aldığı avtomobillərin idxalına qadağa qoyulmasını və nəqliyyat vasitələrinin təhlükəsizlik sertifikatlarının surətlərindən istifadə etməyi təklif edib. Bu, belə idxalı həyata keçirən Qırğızıstan tərəfinin kəskin etirazına səbəb olub və bunun birlik daxilində inteqrasiyanı pozduğunu qeyd edib. Məsələ sonda prezidentlər səviyyəsində müzakirə olunacaq.
Həmçinin, üçüncü ölkələrdən gətirilən “vergi tutumlu” (yəni ən bahalı) mallar üçün gömrük dəyərinin aşağı salınması riski ilə bağlı göstəricilərin standartlaşdırılması işinə dair hesabat qəbul edilməyib, bu, Qırğızıstan tərəfinin etirazına səbəb oldu. Dəqiqləşdirək ki, idxal rüsumlarının az ödənilməsi və ya yayınma hallarının qarşısının alınması üçün bu iş 2024-cü ildən aparılır. Hazırda unifikasiya 1500-dən çox malları əhatə edir. Belarusun baş naziri Aleksandr Turçinin sözlərinə görə, bu, ölkələrin büdcələrinə idxal rüsumları üzrə 75 milyon dollar, ƏDV üzrə isə 600 milyon dollardan çox əlavə gəlirlə nəticələnib. Bu yanaşma milli səviyyədə də inkişaf etdirilir: məsələn, Rusiya boz idxalı və gömrük dəyərinin aşağı göstərilməsini müəyyən etmək üçün malların tam izlənilməsi sistemini inkişaf etdirir.
Daha ümumi inteqrasiya perspektivləri heç bir etiraz yaratmayıb. Qırğızıstanın baş naziri Adılbek Kasıməliyevin qeyd etdiyi kimi, təkcə xammal və maliyyə resurslarına deyil, həm də yeni texnologiyalara çıxış imkanlarını yaxşılaşdırmaqla qarşılıqlı ticarət strukturunu genişləndirmək lazımdır. Buna nail olmaq üçün innovasiya stimullaşdırılmalıdır ki, bu da son nəticədə yüksək texnologiyalı məhsulların ixracına gətirib çıxarmalıdır.
Rosakkreditasiya EAEU tərəfindən verilmiş şübhəli sənədləri ləğv edəcək. Bu məqsədlə Qazaxıstanın baş naziri Oljas Bektenov sənaye əməkdaşlığı mexanizminin dəqiq tənzimlənməsini və müasir rəqəmsal texnologiyalar və süni intellektdən istifadə edən şirkətlər üçün subsidiyaların prioritetləşdirilməsini təklif edib. Bu, İttifaqın antidempinq rüsumlarının 10%-i bu məqsəd üçün ayrılmaqla belə layihələrin həyata keçirilməsi üçün kreditlərin subsidiyalaşdırılmasını nəzərdə tutur. Bu il subsidiyalara 5 milyard rubl ayrılıb. İndiyədək beş layihə təsdiqlənib, daha on layihə isə nəzərdən keçirilir.
V.VƏLİYEV
