ain.az bildirir, Bizimyol portalına istinadən.
Rəqəmsal texnologiyalar həyatın bütün sahələrinə nüfuz etdikcə kibercinayətkarlıq da paralel olaraq artır. Bir zamanlar yalnız internet üzərindən yayılan fırıldaqçılıqlar bu gün adi telefon zənglərinə qədər yol tapıb. İnsanlar artıq naməlum nömrəni görən kimi tərəddüd edir, bəzən vacib zəngləri belə açmaqdan çəkinirlər. Bu qorxunun yaranması təsadüfi deyil.
Cinayətkarlar “spoofing” adlanan texnika ilə öz nömrələrini dövlət qurumu, bank və ya etibarlı şirkət nömrəsi kimi göstərirlər. Telefon ekranında gördüyümüz nömrə real ola bilər, amma zəng edən şəxs tamamilə başqa biridir. Belə hallarda insanlar özlərini təhlükəsiz hiss etmirlər.
Son illər ən çox yayılan fırıldaqçılıq növlərindən biri bank adı altında edilən zənglərdir. Cinayətkarlar özlərini əməkdaş kimi təqdim edir, hesabda problem olduğunu bildirir və müxtəlif məlumatlar tələb edirlər. İnsan psixoloji olaraq təhlükə hiss etdikdə panikaya düşür, nəticədə şəxsi məlumatlarını paylaşaraq həm pulunu, həm də məxfilik hüququnu riskə atır. Sosial mühəndislik üsulları da bu prosesdə böyük rol oynayır. “Hesabınızdan şübhəli əməliyyat aparılıb”, “adınıza kredit götürülüb”, “borcunuz var” kimi cümlələr insanın qərarvermə qabiliyyətini zəiflədir və manipulyasiyaya açıq vəziyyət yaradır.
Bəzi hallarda zəngdən sonra mesajla göndərilən linklər vasitəsilə telefona zərərli proqramlar yüklənə bilir. Bu proqramlar şəxsi məlumatların oğurlanmasına, hətta cihazın tam nəzarət altına keçməsinə qədər ciddi problemlərə səbəb olur. Hər bir belə hal cəmiyyətdə ümumi narahatlıq yaradır və telefon zənglərinə olan inamın azalmasına gətirib çıxarır.
Bu təhlükələrdən qorunmaq üçün dövlət qurumları da xəbərdarlıq edir ki, naməlum nömrələrə qarşı ehtiyatlı davranmaq lazımdır. Zəng edən şəxs kimliyini nə qədər inandırıcı şəkildə təqdim etsə də, telefon vasitəsilə heç bir şəxsi məlumat verilməməlidir. Şübhə yarandıqda zəngi bitirib həmin qurumun rəsmi nömrəsinə yığmaq ən doğru addımdır. Operativ filtrasiya xidmətlərindən, spam bloklama tətbiqlərindən və operatorların təhlükəsizlik funksiyalarından istifadə etmək riskləri azaltmağa kömək edə bilər.
Bank kartı məlumatlarının telefonda soruşulmadığını bilmək də vacibdir, çünki banklar heç vaxt bu cür məlumatları zənglə istəmirlər. Cəmiyyətin ümumi təhlükəsizliyi üçün isə həm maarifləndirmə işləri gücləndirilməli, həm də kibercinayətkarlığa qarşı qanunvericilik daha ciddi şəkildə tətbiq edilməlidir.
Texnologiyanın yaratdığı təhlükələri tam aradan qaldırmaq mümkün olmasa da, məlumatlı yanaşma və düzgün davranış qaydaları sayəsində riskləri minimuma endirmək mümkündür.
Leyla Mirzə, Bizimyol.info
Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün ain.az saytını izləyin.
