“2015-ci ildə formatın tətbiqindən bəri prezidentlər səviyyəsində keçirilən ikinci sammitin təhlükəsizlik əməkdaşlığı, təchizat zəncirləri, enerji və rəqəmsal texnologiya mövzuları üzərində qurulduğu deyilir. Görüş ABŞ-ın regionla əlaqələrini dərinləşdirməyə çalışdığı və Mərkəzi Asiya hökumətlərinin şaxələndirilmiş tərəfdaşlıqlar qurduğu bir vaxtda baş verir. ABŞ ilə C5+1 formatı 2015-ci ildə regionun digər ölkələrlə istifadə etdiyi formata bənzər bir formata uyğun olaraq yaradılıb. Platforma, iqtisadiyyat, enerji və ətraf mühit, eləcə də təhlükəsizlik mövzularına yönəlmiş nazirləri, ekspertləri və işçi qruplarını bir araya gətirərək yüksək səviyyəli əlaqələri əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirib. Platforma həmçinin 2022-ci ildə yeni daimi katibliklə genişlənib. 2023-cü ildə o vaxtkı prezident Co Bayden BMT Baş Assambleyası çərçivəsində Nyu-Yorkda ilk C5+1 prezidentlər sammitinə ev sahibliyi edib. Əsas mövzular nəqliyyat dəhlizləri və təchizat zəncirləri, enerji və vacib minerallar, rəqəmsallaşdırma və süni intellekt, eləcə də biznesdən biznesə (B2B) əməkdaşlığını əhatə edir. Qazaxıstan Prezidenti Kasım Jomart Tokayevin Vaşinqtona səfəri də oldu ki, bu da ABŞ-ın Cənubi və Orta Asiya üzrə xüsusi elçisi Serxio Qor və Dövlət katibinin birinci müavini Kristofer Landau ilə Astanada görüşməsindən cəmi bir həftə sonra baş tutdu. Qazaxıstandan sonra Qor və Landau Özbəkistana da səfər etdilər. Hətta Dövlət Departamentinin mətbuat açıqlamasına görə, hər iki ölkədə onlar "geniş iqtisadi və təhlükəsizlik məsələlərini" müzakirə ediblər. Ard-arda davam edən diplomatik fəaliyyət region hökumətlərinin iqtisadi tərəfdaşlıqları şaxələndirməyə və nəqliyyat əlaqələri, enerji keçidi, vacib mineralların inkişafı üçün investisiyaları təmin etməyə çalışdıqları bir vaxtda ABŞ-ın isə Mərkəzi Asiya ilə birbaşa əlaqə qurmaq üçün artan səyləri fonunda baş tutur. Mərkəzi Asiya ABŞ üçün önəmli regiondur, çünki rəqəmlər göstərir ki, Mərkəzi Asiyanın ABŞ-a ixracının təxminən 97%-i Qazaxıstandan gəlir. Qazaxıstan Ticarət və İnteqrasiya Nazirliyinin məlumatına görə, ikitərəfli ticarət 2024-cü ildə əvvəlki ilə nisbətən 4,1% artaraq 4,2 milyard dollara çatıb. Bu baxımdan Tramp administrasiyası C5+1-i regional əməkdaşlıq üçün vacib mexanizm kimi görür. Vaşinqtonda keçirilən sammitin C5+1 dialoqunun inkişafında mühüm mərhələ olacağı və ona daha strateji istiqamət verəcəyi gözlənilir”.
Bu fikirləri Aznews.az-a açıqlamasında siyasi şərhçi Şəbnəm Həsənova deyib.
Qeyd edək ki, ABŞ Prezidenti Donald Tramp və Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan liderləri arasında noyabrın 6-da Vaşinqtonda “Mərkəzi Asiya–ABŞ” (C5+1) formatında sammit keçiriləcək. Bu, sözügedən formatda təşkil olunan ikinci sammit olacaq. İlk görüş 2023-cü ildə BMT Baş Assambleyasının kuluarlarında, ABŞ-ın o zamankı Prezidenti Co Baydenin dövründə Nyu-Yorkda baş tutmuşdu. Sammit ərəfəsində ABŞ-ın Cənubi və Mərkəzi Asiya üzrə xüsusi elçisi Serxio Qor və dövlət katibinin müavini Kristofer Landau Mərkəzi Asiyaya səfər ediblər.
Siyasi şərhçi bildirib ki, xüsusilə yaşıl enerji, vacib mineralların hasilatı və emalı, həmçinin ABŞ-ın Mərkəzi Asiyanın infrastruktur və innovasiya sektorlarına investisiya imkanlarının genişləndirilməsi istiqamətində birgə layihələrə diqqət yetiriləcək.
