Ses qazeti portalından verilən məlumata görə, ain.az xəbər yayır.
Son 30 ildə ilk dəfə olaraq Rusiya Ermənistana məhsullarını birbaşa dəmir yolu ilə ixrac edə bilib. Bütün bu illər ərzində taxıl və digər mallar yük maşını və ya dəniz yolu ilə daşınmalı idi, bu da logistikanı bəzən gözlənilməz və bahalı edirdi. Yeni marşrut təkcə Ermənistanla ticarətin artması üçün deyil, həm də Cənubi Qafqazdakı bütün bazarlara ixrac üçün böyük perspektivlər açır.
Rusiyadan Azərbaycan ərazisindən tranzit keçməklə 1048 ton 800 kq taxıl yüklü 15 vaqon ötən gün Böyük Kəsik stansiyasına çatdırılıb. Yüklər oradan Gürcüstana, daha sonra isə Ermənistana daşınır.
Həmçinin Qazaxıstan taxılının Azərbaycan üzərindən Ermənistana daşınmasına başlanılıb. Qazaxıstandan göndərilən 1000 tona yaxın taxıl yüklü 15 vaqon noyabrın 5-də Azərbaycana daxil olub. Qatar Biləcəri–Hacıqabul–Böyük Kəsik marşrutu ilə hərəkətini davam etdiribvə yüklər Böyük Kəsik stansiyasından eyni marşrutla yola salınıb. Həm Rusiya, həm də Qazaxıstandan Azərbaycan vasitəsilə Ermənistana yüklərin növbəti partiyalarının göndərilməsi gözlənilir.
İlk göndəriş dəmir yolu operatoru RusAgroTrans-ın 15 taxıl vaqonunda daşınan 1050 ton 3-cü sinif buğdadan ibarət idi. Bu, 30 ildən artıq müddətdə Rusiyadan Ermənistana Azərbaycan və Gürcüstan vasitəsilə və qatarla göndərilən ilk yükdür. Bütün bu onilliklər ərzində Rusiya taxıl və digər malları Gürcüstan limanları vasitəsilə avtomobil və ya dəniz yolu ilə daşımalı olub. Dəmir yolu nəqliyyatı həm Gürcüstandan, həm də Azərbaycandan icazə tələb edirdi.
Dəmir yolu daşımaları Azərbaycan Ermənistana yük daşımalarına qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldırmaq qərarına gəldikdən sonra bərpa edildi. Bu razılaşmalar bu ilin oktyabr ayında Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan hökumətlərinin iştirakı ilə əldə edilib. Rusiya Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi qeyd edib ki, bu, 1990-cı illərin əvvəllərindən bəri ilk dəfə olaraq Rusiya kənd təsərrüfatı məhsullarının Ermənistana dəmir yolu ilə çatdırılması imkanını açdı.
Ermənistan hazırda ildə təxminən 450.000-500.000 ton taxıl (buğda, arpa və qarğıdalı) idxal edir ki, bunların da demək olar ki, hamısı Rusiyadan gəlir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi qeyd edir ki, yeni marşrutun inkişafı nəqliyyat xərclərini azaldacaq, təchizatların sabitliyini artıracaq və Cənubi Qafqaz ölkələrinə ixrac həcmini artıracaq.
Əvvəllər əsas taxıl axını Gürcüstan Hərbi Magistral Yolu boyunca Yuxarı Lars keçid məntəqəsindən avtomobil yolu ilə daşınırdı, bir hissəsi isə dəniz yolu ilə Gürcüstan limanlarına göndərilir və sonra yük maşınları ilə Ermənistana daşınırdı. Bu tənzimləmələr hava riskləri, mövsümi sərhəd növbələri və Larsda tez-tez baş verən nəqliyyat gecikmələri, o cümlədən qaya uçqunları və əlavə gömrük yoxlamaları səbəbindən bahalı və qeyri-sabit idi. Bu, çatdırılma müddətini gecikdirirdi və hər ton məhsula görə daşınma xərclərini artırırdı.Yükün qatarla göndərilməsi Ermənistana göndərilən malların nəqliyyat xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə - 30-40 faiz azaldır.
Rusiya ilk buğda partiyalarını 15 taxıl vaqonunda daşımağa başladı, lakin Rusiya Nəqliyyat Nazirliyi 2026-cı ilin yanvar ayının sonuna qədər daha 132 dəmir yolu vaqonu daşımağı planlaşdırır. Digər yük kateqoriyalarına da genişlənmə planları var. Bu, birdəfəlik səfərlərdən planlaşdırılmış əməliyyatlara keçid və bahalı yol logistikasının payını azaltmaq deməkdir. Bu, əvvəlki "dəniz + yol" və "Lars üzərindən yol" sxemləri ilə müqayisədə ikiqat qənaət təmin etməlidir, əsasən növbələrin aradan qaldırılması və daşınmaların sayının azaldılması hesabına.
Taxıldan əlavə, Rusiya bu yolla digər ərzaq məhsullarını da tədarük edə biləcək ki, bu da həm bu il, həm də gələn il ölkələr arasında ticarəti artıracaq. Bunlara un və yağlı toxumlar, mineral gübrələr və hopper vaqonlarında ammonium nitrat, günəbaxan yağı, şəkər, tikinti materialları və metal məhsulları, taxta, eləcə də tezxarab olan məshulların və avtomaşınların konteyner daşınması daxil ola bilər.
Ekspertlərin fikrincə, bu, Cənubi Qafqazda magistral dəmir yolu logistikası üçün əsas ticarət məhsullarıdır. Hesab olunur ki, Ermənistanla ticarət logistikasının inkişafı vacibdir, çünki Ermənistan paralel idxalın həyata keçirildiyi və ölkələr arasında ticarətin artmasına təsir etdiyi bir bazardır.
2022-ci ildən sonra Rusiyanın Ermənistanla ticarəti müəssisələrin və insanların köçürülməsi, paralel idxal vasitəsilə yüksək texnologiyalı malların təkrar ixracı səbəbindən kəskin şəkildə artdı və bu da ikitərəfli ticarəti 2024-cü ildə rekord həddə- 11,7-12 milyard dollara çatdırdı. Lakin 2025-ci ildə qiymətli metalların və almaz axınlarının azalması, eləcə də daha sərt nəzarət səbəbindən azalma oldu. Buna görə də, ilin ilk aylarının statistikasında Ermənistanın Rusiyadan idxalında kəskin azalma və Rusiya Federasiyasına ixracda yavaşlama qeydə alınıb. Bu fonda yeni dəmir yolu kanalı daha çox stabilizator və yük dövriyyəsinin hədəflənmiş hərəkətverici qüvvəsi hesab edilir.
Mütəxəssislər ölkələr arasında taxıl ixracından kənara çıxan qarşılıqlı ticarətin artması potensialını qeyd edirlər. Qarşılıqlı ticarətin daha da böyüməsi üçün sahəyə qida və qida sənayesi maddələri, aqrokimyəvi maddələr və gübrələr, tankerlərdə bitum və dizel yanacağı kimi neft məhsulları, dövlət və infrastruktur layihələri üçün metallar və tikinti materialları, istehlak mallarının konteyner daşınması və yığım zavodları üçün komponentlər daxil ola bilər.
Rus iqtisadçıları hesab edirlər ki, əgər Azərbaycandan tranzitlə bağlı siyasi razılaşmalar qorunub saxlanılarsa və müntəzəm cədvəl müəyyən edilərsə, bu dəhliz təkcə Ermənistan üçün deyil, həm də Cənubi Qafqaz bazarlarına ixrac üçün əsas sütun ola bilər və Rusiya, Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan arasında uzunmüddətli əlaqələr yarada bilər.
Hər bir halda Ermənistanın regionun nəqliyyat şəbəkələrinə (Şərq-Qərb, Şimal-Cənub) qoşulması bütün region ölkələri üçün iqtisadi və ticari faydalar gətirə bilər. Bu, bir sıra istiqamətlərdə və sahələrdə daha tez, daha sərfəli daşınma təmin edə bilər. Xüsusən də, Zəngəzur dəhlizinin istifadəyə verilməsindən sonra, Rusiya- Azərbaycan-Ermənistan-İran-Türkiyə marşrutu üzrə dərmiyol və avtomobil nəqliyyatı formalaşa bilər ki, bu da həmin ölkələrin ticarəti üçün daşınma xərclərini xeyli azaldar. Üstəlik təkcə bu ölkələrin deyil, digələri üçün də bu nəqaliyyat şəbəkəsi əverilşlidir. Misal üçün, Qazaxstan, Gürcüstan, Ukrayna kimi ölkələr də bu dəhlizlərdən istifadə edə bilər.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanla nəqliyyat yollarının açılması ən çox elə Ermənistana fayda verəcək. Azərbaycan isə Ermənistan vasitəsilə Türkiyəyə daha qısa çıxış əldə edə biləcək. Gələcəkdə Qars-Sədərək dəmiryol xəttinin və Zəngəzur dəhlizinin istifadəyə verilməsi ilə Azərbaycandan Türkiyəyə dəmiryolu xətti formalaşmış olacaq. Bu isə ticari və iqtisadi əlaqələrin daha da genişlənməsinə imkan yaradacaq.
Elçin Bayramlı
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Azərbaycan Respublikasının dünya birliyinə inteqrasiyası, region ölkələri və digər dövlətlərlə, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb
Hadisənin gedişatını izləmək üçün ain.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
