Elm adamları Yerin tarixinin ən maraqlı geoloji proseslərindən birini müşahidə ediblər. Sakit Okeanın şimalında yerləşən Kaskadiya subduksiya zonasında aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, Yer qabığının canlı parçalanması prosesi baş verir. Luiziana Dövlət Universiteti və beynəlxalq elmi qruplar tərəfindən aparılan tədqiqat göstərib ki, dəniz dibinin dərinliklərində yerləşən “Explorer” və “Juan de Fuca” plitələri Şimali Amerika plitəsinin altına doğru hərəkət edərkən tədricən parçalanmağa başlayır.
Elm tarixində ilk dəfə olaraq dəniz dibinə yerləşdirilmiş seysmik sensorlar vasitəsilə tektonik plitələrin daxili parçalanması birbaşa qeydə alınıb. Alimlərin bildirdiyinə görə, okean qabığının bəzi hissələri təxminən beş kilometr dərinliyə çökmüşdür. Bu müşahidə plitələrin bir anda yoxa çıxmadığını, əksinə “parça-parça yox olma” adlanan yavaş bir çökmə prosesinə məruz qaldığını göstərir.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu hadisə təkcə elmi maraq doğurmur, həm də bölgədəki zəlzələ və vulkan riski baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Kaskadiya zonası əvvəldən mümkün meqa zəlzələnin episentri kimi tanınırdı. Yeni tapıntılar plitə parçalanmasının bu cür güclü təkanlarla necə əlaqəli olduğunu anlamaq üçün vacib məlumatlar təqdim edir. Alimlər qeyd edirlər ki, bu proses yaxın zamanda birbaşa təhlükə yaratmasa da, seysmik risk modellərinin yenilənməsi zəruridir.
Ülkər XASPOLADOVA,
“Azərbaycan”
