Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2025-ci il noyabrın 3-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) 80 illik yubileyinə həsr olunan təntənəli mərasimdə etdiyi çıxış ölkənin elmi düşüncəsinin, intellektual potensialının və gələcəyə yönəlmiş milli inkişaf modelinin dərin təhlilinə əsaslanan strateji proqram xarakteri daşıyır. Prezidentin nitqi yalnız elmi ictimaiyyət üçün deyil, bütövlükdə dövlət idarəçiliyi sisteminin ideoloji istiqamətlərini müəyyənləşdirən mühüm sənəddir.
Millət vəkili Şahin Seyidzadə "Sherg.az"a bildirib ki, bu çıxışda elmin dövlət siyasətində oynadığı rol, intellektual resursların iqtisadi potensiala çevrilməsi, süni intellekt və kibertəhlükəsizlik kimi yeni çağırışlara adekvat cavab verilməsinin vacibliyi və Azərbaycan elminin qlobal elm məkanına inteqrasiyası kimi prioritetlər xüsusi yer tutur:
"Prezident İlham Əliyev çıxışında qeyd edib ki, 80 il ərzində AMEA təkcə elmi mərkəz kimi deyil, həm də milli təfəkkürün, intellektual azadlığın və dövlətçilik düşüncəsinin formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Akademiyanın keçdiyi yol, onun formalaşmasında iştirak edən böyük şəxsiyyətlərin fəaliyyəti Azərbaycan elminin sabit inkişafının əsasını qoyub. Bu baxımdan, Prezident AMEA-nın yaranmasının tarixi əhəmiyyətini yüksək dəyərləndirərək bildirib ki, “Azərbaycan elmi, onun müasir səviyyəyə çatması xalqımızın zəngin intellektual irsinin göstəricisidir”. Dövlət başçısı həmçinin Ulu Öndər Heydər Əliyevin 1970–1980-ci illərdə elmin inkişafı istiqamətində həyata keçirdiyi siyasətin əhəmiyyətini vurğulayıb. Qeyd edib ki, məhz həmin dövrdə elmi institutların sayı artmış, gənc alimlər xarici ölkələrdə təhsil almaq imkanı əldə etmiş, Azərbaycan elminin beynəlxalq əlaqələri genişlənmişdir. Bu siyasət müstəqillik illərində yeni mərhələyə keçmiş, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə elmin maliyyələşməsi, institusional islahatlar və yeni tədqiqat istiqamətləri üzrə proqramlar qəbul edilmişdir. Prezident İlham Əliyevin çıxışı elmin dövlət siyasətində prioritet istiqamət kimi müəyyənləşdirildiyini bir daha sübut etdi. Dövlət başçısı vurğuladı ki, bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatının rəqabət qabiliyyətliliyini təmin edən əsas amil intellektual kapitaldır. O qeyd etdi: “Biz təbii resurslara əsaslanmırıq, əsas gücümüz insan kapitalı, elmi potensial və müasir texnologiyalardır.” Bu yanaşma Azərbaycanın inkişaf modelini formalaşdıran əsas prinsipdir. Prezidentin fikrincə, elmin iqtisadiyyatla inteqrasiyası və innovasiyaların tətbiqi olmadan davamlı inkişaf mümkün deyil. Buna görə də dövlət alimlərin, tədqiqatçıların və gənc mütəxəssislərin fəaliyyətinə sistemli dəstək verir. Bu, həm elmi mühitin modernləşdirilməsinə, həm də texnologiyaların tətbiqi ilə iqtisadi səmərəliliyin artırılmasına xidmət edir".
Parlament üzvü xatırladıb ki, Prezident İlham Əliyev çıxışında süni intellektin (AI) qlobal miqyasda inkişaf istiqamətlərinə toxunaraq bu sahədə Azərbaycanın geri qalmamalı olduğunu qətiyyətlə bildirib:
"Prezident vurğuladı ki, süni intellekt artıq dövlətlərin iqtisadi, hərbi və sosial həyatında əsas həlledici faktora çevrilib. Dövlət başçısı qeyd etdi: “Süni intellekt gələcəyin deyil, bu günün reallığıdır. Biz bu reallığı vaxtında dərk etməli, milli maraqlarımız naminə onun imkanlarından istifadə etməliyik”. Bu fikirlər Azərbaycanın elmi və texnoloji inkişafında yeni mərhələnin əsasını qoyur. Prezidentin təşəbbüsü ilə süni intellekt strategiyasının hazırlanması və bu sahədə ixtisaslaşmış mərkəzlərin yaradılması planlaşdırılır. Bu həm də rəqəmsallaşmanın dövlət idarəçiliyində, təhsildə, səhiyyədə və təhlükəsizlik sahəsində tətbiqini genişləndirəcək. Prezident İlham Əliyev elmi strategiyada xüsusi yer tutan kibertəhlükəsizlik məsələsinə də diqqət çəkmişdir. O qeyd etmişdir ki, müasir dövrdə təhlükəsizlik anlayışı yalnız hərbi və ya siyasi aspektlərlə məhdudlaşmır, informasiya və texnologiyalar sahəsində də öz aktuallığını qoruyur. “Kibertəhlükəsizlik artıq milli təhlükəsizliyin ayrılmaz hissəsidir və bu sahədə elmi yanaşma olmadan uğur qazanmaq mümkün deyil”, - deyə dövlət başçısı vurğulamışdır. Bu baxımdan, Prezidentin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda Kibertəhlükəsizlik Mərkəzi yaradılmış, ali təhsil müəssisələrində bu istiqamətdə kadr hazırlığı gücləndirilmişdir. Bu, həm elmi potensialın təhlükəsizlik sisteminə inteqrasiyası, həm də texnoloji müstəqilliyin təmin olunması baxımından mühüm addımdır".
Ş.Seyidzadə qeyd edib ki, elm bu gün artıq dövlətin müdafiə qabiliyyətinin və informasiya müstəqilliyinin təminatçısına çevrilir:
"Prezident İlham Əliyev AMEA-nın qarşısında qoyduğu əsas vəzifələrdən biri kimi elmi nəticələrin praktik tətbiqini göstərmişdir. O bildirmişdir ki, “elmi fəaliyyət yalnız nəzəriyyə ilə məhdudlaşmamalı, onun real iqtisadi və sosial nəticələri olmalıdır.” Bu fikir Azərbaycan elminin yeni konseptual yanaşmasını formalaşdırır. Bu istiqamətdə artıq bir sıra təşəbbüslər həyata keçirilir. Sənaye parklarında elmi-innovativ layihələrin tətbiqi, kənd təsərrüfatında rəqəmsal idarəetmə sistemlərinin yaradılması, enerji sektorunda alternativ mənbələrin səmərəli istifadəsi elmi yanaşmanın nəticəsidir. Prezident İlham Əliyev vurğuladığı kimi, bu cür təşəbbüslər Azərbaycanın qeyri-neft sektorunda dayanıqlı inkişafın təminatına xidmət edir. Dövlət başçısının çıxışında qeyd olunan digər mühüm məsələ elmin gəncləşdirilməsi və yeni nəsil alimlərin hazırlanması idi. O bildirmişdir ki, gənclər elmi fəaliyyətə daha geniş cəlb olunmalı, müasir texnologiyalarla işləmək bacarığı artırılmalıdır. Bu məqsədlə Prezidentin sərəncamı ilə “Gənc Alimlər Proqramı”nın əhatə dairəsi genişləndirilib. Prezident İlham Əliyevin çıxışı həm də Azərbaycanın elmi diplomatiyasında yeni mərhələnin başlanğıcını ifadə edir. Dövlət başçısı bildirmişdir ki, Azərbaycan alimləri beynəlxalq elmi təşkilatlarda daha fəal təmsil olunmalı, regional və qlobal elmi layihələrdə iştirak etməlidirlər. Bu, həm ölkənin elmi imicini gücləndirəcək, həm də elmi nəticələrin beynəlxalq səviyyədə tanınmasına imkan verəcəkdir. Hazırda Azərbaycan alimləri 60-dan artıq beynəlxalq elmi qurumda üzv kimi iştirak edir. BMT-nin iqlim dəyişikliyi üzrə COP29 konfransına ev sahibliyi də elmin ekoloji və texnoloji sahədə oynadığı rolun nümunəsidir. Prezident İlham Əliyevin çıxışında bu hadisəyə xüsusi diqqət ayrılması elmi düşüncənin qlobal proseslərə inteqrasiyasını göstərir. Prezident İlham Əliyev nitqində elmi yalnız texnoloji inkişaf vasitəsi kimi deyil, milli kimliyin, dilin və mədəni irsin qorunmasının vacib aləti kimi səciyyələndirmişdir. O qeyd etmişdir ki, Azərbaycan elmi milli köklərə söykənməli, xalqın tarixini, mənəviyyatını və ədəbi-mədəni irsini dərin tədqiq etməlidir. Bu istiqamətdə AMEA-nın Humanitar və İctimai Elmlər bölmələrinin fəaliyyəti xüsusi əhəmiyyət daşıyır".
Parlament üzvü bəyan edib ki, Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, elmin inkişafı milli özünüdərk və dövlətçilik ideologiyasının möhkəmlənməsi ilə sıx bağlıdır:
"Bu mənada Azərbaycan dili və ədəbiyyatının elmi tədqiqi, milli terminologiyanın sistemləşdirilməsi və dilin texnoloji platformalara inteqrasiyası dövlət siyasətinin tərkib hissəsidir. Dövlət başçısının “Azərbaycan dili bizim milli kimliyimizin əsas göstəricisidir” fikri elmin mədəni missiyasını da müəyyənləşdirir. Prezident İlham Əliyev çıxışında elmi idarəetmə sistemində struktur dəyişikliklərinin labüdlüyünü vurğulamışdır. O qeyd etmişdir ki, müasir dövrün tələbləri elmi fəaliyyətin daha çevik və nəticəyönümlü idarə olunmasını tələb edir. Bu məqsədlə dövlət tərəfindən AMEA-nın struktur islahatları aparılır, idarəetmə mexanizmləri beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılır. AMEA-nın yeni strategiyası artıq yalnız akademik fəaliyyətlə deyil, həm də innovasiya və texnologiya transferi ilə bağlı funksiyaları özündə birləşdirəcək. Bu, Azərbaycan elminin dünya elmi məkanında rəqabət qabiliyyətini artıracaq və milli innovasiya sisteminin əsas dayaq nöqtəsinə çevriləcək. Prezident İlham Əliyevin AMEA-nın 80 illik yubileyində etdiyi çıxış bir daha göstərdi ki, elm Azərbaycanın gələcək inkişafının başlıca istiqamətidir. Dövlət başçısının müəyyənləşdirdiyi prioritetlər - süni intellekt, kibertəhlükəsizlik, texnoloji transformasiya, milli-mənəvi dəyərlərin elmi əsaslarla qorunması - ölkənin strateji inkişaf xəttini formalaşdırır. Bu çıxış həm elmi ictimaiyyətə, həm də dövlət institutlarına bir çağırışdır: Azərbaycan elmi qlobal elm məkanında özünə layiqli yer tutmalı, milli maraqlara xidmət edən nəticələr ortaya qoymalıdır. Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən baxışı və elmə verdiyi siyasi dəstək ölkəmizin intellektual gələcəyinin təminatıdır. Azərbaycan bu gün artıq regional elmi liderdir və bu liderliyin əsas dayağı güclü dövlət iradəsi, düşünülmüş strategiya və elmin prioritet statusudur. Prezident İlham Əliyevin nitqi bu istiqamətdə atılan bütün addımların elmi, ideoloji və strateji əsasını təşkil edir - və bu əsas üzərində Azərbaycan elmi yeni intellektual inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur".
İsmayıl Qocayev
