Afrikanın üçüncü ən böyük qızıl istehsalçısı olan Sudanda 2023-cü ildən bəri mərkəzi hökumətə qarşı böyük bir münaqişədə iştirak edən və mülki əhaliyə qarşı qırğınlar törətməklə gündəmdə olan Sürətli Dəstək Qüvvələri (RSF) də ölkənin qızıl ehtiyatlarını istismar edir.
Sudanda 2023-cü ildən bəri ordu ilə HDK arasında qarşıdurmalar davam edərkən, HDK-nın Şimali Darfur əyalətinin paytaxtı Faşiri ələ keçirməsi yeraltı mineralların, xüsusən də qızılın əhəmiyyətini yenidən canlandırdı.

On minlərlə insanın həyatını itirdiyi və təxminən 15 milyon insanın həm ölkə daxilində, həm də xaricində didərgin düşdüyü Sudanda HDK-nın resurslarının əhəmiyyətli bir hissəsi qızıl mədənləri tərəfindən maliyyələşdirilir.

Sudan hökuməti ölkənin əsas gəlir mənbələrindən biri olan qızıl istehsalına xüsusi diqqət yetirir və ənənəvi olaraq çıxarılan qızıl dövlətin xəzinəsinə ildə təxminən 1 milyard dollardan 2 milyard dollara qədər gəlir gətirir.

2024-cü ildə təxminən 64 ton qızıl istehsal edən Sudan təxminən 1,5 milyard dollar gəlir əldə edib.

Afrikanın üçüncü ən böyük qızıl istehsalçısı olan Sudanın qızıl ehtiyatlarının böyük bir hissəsi Darfur və Cənubi Kordufan, Nil və Şimali Ştatlar kimi qərb və şimal bölgələrindədir.

Cənubi Sudanın 2011-ci ildə müstəqillik qazanmasından sonra neft gəlirlərinin 75 faizini itirdikdən sonra Xartum hökuməti iqtisadiyyatını davam etdirmək üçün qızıl hasilatına müraciət edib.

Ölkənin qərbində dövlət nəzarətinin olmaması, korrupsiya və münaqişələr səbəbindən qızıl istehsalı getdikcə qanunsuz nəzarət edilən bir sektora çevrilib.

Dövlət nəzarəti olmadan yerli milislər, qəbilə qrupları və QHT-lər Sudanın qızıl mədənlərinin əksəriyyətini idarə etməyə başlayıblar.

Cəbəl Əmir Qızıl Mədəni
Bu mədənlərdən Darfurdakı QHT-nin əlində olan Cəbəl Əmir bölgəsi ölkənin ən zəngin qızıl yataqlarından biri kimi tanınır və silahlı qruplaşmanın maliyyələşdirilməsi üçün istifadə olunur.

Bir vaxtlar Afrikanın ən böyük qızıl mədənlərindən biri hesab edilən, illik istehsal gücü təxminən 15 ton olan bu ərazi Çad, Liviya və Nigerdən minlərlə miqrant işçini cəlb edir.

İşğal altında olan prezident Ömər əl-Bəşir mədənin nəzarətini təhlükəsizlik təfərrüatı olaraq QHT-yə təhvil verib. QHT lideri Məhəmməd Həmdan Daqalu və onun qüvvələri 2017-ci ildə mədənin nəzarətini tamamilə ələ keçirib və sonradan mədən gəlirlərini inhisara alıblar.

Daqalu-nun qızıl ehtiyatları onu Sudanın ən varlı şəxslərindən birinə çevirib.

QHT lideri hökumətlə 2019-2021-ci illər keçid dövründə Cəbəl Əmirin güzəşt hüquqlarından imtina etmək müqabilində digər QHT əməliyyatları üçün 250 milyon dollarlıq kompensasiya və vergi güzəştlərini əhatə edən bir razılaşma əldə edib.

Daqalu xəzinəsində yüz milyonlarla dollar saxlayıb, lakin 2023-cü ilin aprelində hərbi əməliyyatlar başlayanda HDK tez bir zamanda Cebel Əmiri geri alıb.

Cebel Əmirdə istehsal əsasən dayandırıldıqdan sonra HDK Cənubi Darfurdakı Songo mədənləri kimi digər istehsal sahələrinə də yayılıb.

Sudan ordusu bəzi ərazilərdə mədən əməliyyatlarına nəzarət etməyə çalışsa da, ölkə daxilində qızıl gəlirlərinin əhəmiyyətli bir hissəsi mərkəzi hökumətdən daha çox silahlı qrupların payına düşür.

HDK silah tədarükünü maliyyələşdirir və qızıl istehsalını və qanunsuz ixracını izləməklə döyüş qabiliyyətini artırır.

Silahlı qrupun qızılı xaricə qaçaqmalçılıq yolu ilə apardığı və vasitəçi ölkələr vasitəsilə beynəlxalq bazarlara daşıdığı bildirilir.

aia.az
Tərcümə şöbəsi

• Sudan
• Çevik Dəstək Qüvvələri
• Qırğın
• Qızıl Mədənləri