Azertag saytından alınan məlumata görə, ain.az bildirir.
Bakı, 31 oktyabr, Aytac Haqverdiyeva, AZƏRTAC
Azərbaycanın azad edilmiş ərazilərində həyatın yenidən bərpası genişmiqyaslı və çoxşaxəli prosesdir. Bu prosesin əsas istiqamətlərindən biri isə ekoloji tarazlığın bərpası, təbiətin canlandırılması və regionun yaşıl inkişaf modelinə uyğun şəkildə qurulmasıdır. Uzun illər işğal altında qalan torpaqlarda ekosistem ciddi zərər görüb, meşələr məhv edilib, su mənbələri çirklənib, torpaq örtüyü eroziyaya uğrayıb. BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) tərəfindən hazırlanan hesabatda bu ərazilərdə törədilən ekoloji cinayətlər ayrıca vurğulanır. Hesabatda qeyd olunur ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda ekosistemin bərpası uzun illər və milyardlarla manat vəsait tələb edir. Bu gün isə həmin ərazilərdə həyata keçirilən yaşıllıq hərəkatı ilə bağlı təşəbbüslər Azərbaycanın ekoloji siyasətinin ən mühüm istiqamətlərindən birinə çevrilib. Bu layihələr təkcə təbiətin bərpasını deyil, həm də gələcək nəsillər üçün dayanıqlı inkişaf mühitinin formalaşdırılmasını hədəfləyir. Füzuli, Zəngilan, Cəbrayıl, Kəlbəcər və Laçın kimi rayonlarda yeni meşə massivlərinin salınması, “yaşıl enerji zonası” konsepsiyası çərçivəsində bərpa olunan enerji mənbələrinin tətbiqi, ekoturizmin təşviqi və biomüxtəlifliyin qorunması istiqamətində ardıcıl addımlar atılır.
Bu hərəkat eyni zamanda Qarabağın bərpasına ekoloji baxışın simvoluna çevrilib. Burada hər ağac əkini, hər təmizlənən çay yatağı, hər yeni yaşıllıq sahəsi azad edilmiş torpaqlarda həyatın yenidən doğulmasının göstəricisidir. “Yaşıl Qarabağ” ideyası artıq real layihələrdə, sahəvi təşəbbüslərdə və regionun yeni inkişaf strategiyasında öz əksini tapır.
AZƏRTAC azad edilmiş ərazilərdə həyata keçirilən ekoloji layihələrin məqsədləri, görülən işlərin miqyası, dövlət və ictimai təşkilatların rolu, həmçinin bu prosesin bölgənin sosial-iqtisadi və ekoloji gələcəyinə təsirləri ilə bağlı araşdırma yazısını təqdim edir.
Milli Məclisin deputatı Pərvanə Vəliyeva Ermənistanın 30 ilə yaxın davam edən işğalçılıq siyasəti nəticəsində Azərbaycanın yalnız torpaqlarını deyil, eyni zamanda bu ərazilərdəki təbii sərvətlərini, ekoloji tarazlığını və biomüxtəlifliyini itirdiyinə diqqət çəkib. Onun sözlərinə görə, bu faktlar sadəcə lokal ətraf mühit pozuntusu deyil, beynəlxalq hüquqda “ekosid” adlandırılan anlayışın reallığıdır. İşğal dövründə bölgədə aparılan qeyri-qanuni iqtisadi fəaliyyətlər, dağ-mədən sənayesində kortəbii qazıntılar, meşələrin kütləvi qırılması, çayların axar istiqamətinin dəyişdirilməsi, torpaqların zibillik kimi istifadə olunması regionun ekologiyasına və insan sağlamlığına bərpaolunmaz zərər vurub.
Bərpa olunan enerji mənbələrinin 2030-cu ilə qədər 30 faizə çatması hədəflənir
“Hazırda bu ərazilərdə 1500-dən çox fərdi yaşayış evində, ictimai və sosial binalarda ümumi gücü 5 MVt-dan çox olan günəş panelləri quraşdırılıb. Cəbrayıl rayonunda “Şəfəq”, “Üfüq” və “Şəms” kimi günəş enerjisi layihələri həyata keçirilir. Bununla yanaşı, 307 MVt gücündə 38 su elektrik stansiyası fəaliyyət göstərir. Azərbaycan ümumi enerji balansında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrinin payını 2030-cu ilə qədər 30 faizə çatdırmağı hədəfləyir. 2050-ci ilə qədər isə azad olunmuş ərazilərdə “netto sıfır emissiya” zonasının yaradılması planlaşdırılır ki, bu da Azərbaycanın qlobal dekarbonizasiya səylərinə mühüm töhfə verəcək”,-deyə deputat əlavə edib.
P.Vəliyevanın sözlərinə görə, Azərbaycanın Zəngilan rayonunda yerləşən Ağalı kəndi, işğaldan sonra həyata keçirilən bərpa və innovasiya siyasətinin ən parlaq nümunəsidir. Uzun illər viran qalmış kənd indi tamamilə yeni konsepsiya ilə “ağıllı kənd” modeli əsasında yenidən qurulub. “Ağalı kəndində tətbiq olunan “ağıllı idarəetmə sistemi” su, enerji və yol infrastrukturlarının “ağıllı bulud platforması”na inteqrasiyasına imkan verir. Sakinlər fiber-optik internet, onlayn tibbi məsləhət xidmətləri və elektron idarəetmə sistemləri vasitəsilə daha səmərəli və rahat həyat tərzi sürürlər. Bu layihə həm kənd həyatının müasir standartlara uyğunlaşdırılması, həm də ekoloji dayanıqlı yaşayış modelinin təbliği baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır”.
Quruculuq işlərinin əsas istiqamətlərdən biri çirkab suların idarə olunmasıdır
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvü, ətraf mühit məsələləri üzrə ekspert Rövşən Abbasov işğaldan azad olunmuş ərazilərdə ətraf mühit çirklənməsinin qarşısını almaq, ekoloji cəhətdən dayanıqlı inkişafı təmin etməyin əsas prioritet olduğuna diqqət çəkib: “İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə 9 su anbarı və 14 əsas çay mövcuddur. Hazırda bu çay hövzələrində avtomatik suölçmə cihazları quraşdırılır. Eyni zamanda, Həkəri və Bərgüşad çayları üzərində iki yeni su anbarının tikintisi planlaşdırılır. Bu layihələr həm yeni salınacaq şəhərlərin əhalisinin içməli su ilə təminatında, həm də kənd təsərrüfatının suvarma sistemlərinin bərpasında mühüm rol oynayacaq. Su resurslarının səmərəli idarə edilməsi bölgədə ekoloji tarazlığın bərpası üçün vacib amildir.
Əsas istiqamətlərdən biri də çirkab suların idarə olunmasıdır. İşğal dövründə Şuşa və Xankəndi şəhərlərində ətraf mühitin çirklənməsi, xüsusilə su ehtiyatlarının korlanması ciddi problem olub. Çirkab suların birbaşa təmiz su mənbələrinə axıdılması nəticəsində ekoloji tarazlıq pozulub. Bu səbəbdən hazırda Xankəndidə sutəmizləmə qurğularının quraşdırılması, Şuşada isə içməli su təchizatı sistemlərinin yenidən qurulması nəzərdə tutulur. Bu tədbirlər gələcəkdə bölgənin su ehtiyatlarının təmiz və davamlı saxlanılmasını təmin edəcək. Beləliklə, azad edilmiş ərazilərdə görülən bərpa işləri təkcə fiziki infrastrukturun yenidən qurulması deyil, həm də ekoloji cəhətdən sağlam və dayanıqlı gələcəyin formalaşdırılması istiqamətində atılan strateji addımlardır.
Ekologiya üzrə mütəxəssis Gülşən Axundova isə qeyd edib ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə aparılan ilkin ekoloji monitorinqlər zamanı 1990–2020-ci illər arasında Qarabağda meşə fondunun təxminən 60 faizinin məhv edildiyi, torpaq eroziyası və su hövzələrinin qurumasının müşahidə olunduğu aşkarlanıb. “Ancaq hazırda Qarabağda həyata keçirilən yaşıllıq hərəkatı regional əməkdaşlıq üçün də yeni imkanlar açır. Azərbaycan “yaşıl enerji zonası” konsepsiyası ilə regionda bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafını təşviq edir. Külək, günəş və hidroenerji potensialı Qarabağda yeni iqtisadi ekosistemin əsasını qoyur. Eyni zamanda, bu layihələr ekoloji təhlükəsizliyə və iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizəyə töhfə verir. Qarabağda əkilən hər bir ağac həm təbiətin bərpasına, həm də Azərbaycan xalqının sülh, dirçəliş və yenidənqurma simvoluna çevrilib.
Həmçinin məktəblərdə və yerli icmalarda “Yaşıl məktəb”, “Təmiz Qarabağ”, “Bir ağac da sən ək” kimi təşəbbüslər həyata keçirilir. Bu layihələr gənclərdə ekoloji məsuliyyət hissinin formalaşdırılmasına, təbiətə qayğının həyat tərzinə çevrilməsinə xidmət edir. Bütün bu fəaliyyətlər Azərbaycanın “Yaşıl dünya” təşəbbüsünün tərkib hissəsidir və ölkənin 2030-cu ilədək iqlim dayanıqlığı strategiyasına uyğundur”,- deyə ekologiya üzrə mütəxəssis əlavə edib.
Beləliklə “Qarabağda yaşıllıq hərəkatı” həm milli həmrəylik, həm də beynəlxalq əməkdaşlıq nümunəsi kimi Azərbaycanın yaşıl gələcəyinə gedən yolun ən parlaq simvoludur. Bu gün Qarabağda qurulan hər yeni şəhər, quraşdırılan hər günəş paneli, təmizlənən hər hektar torpaq gələcək nəsillər üçün daha təmiz, təhlükəsiz və davamlı həyatın təməlini qoyur. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur artıq dağıntı və fəlakət simvolu deyil, yaşıl dirçəlişin, innovasiyanın və sülhün rəmzinə çevrilir.
Hadisənin gedişatını izləmək üçün ain.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
