Yer haqqında hər şeyin məlum olduğunu yəqqin etdiyimiz zamanda təbiət yeni bir sürprizini təqdim edir. Planetin ən qədim sirlərini gizlədən Antarktida buzlağının altında alimlər nəhəng bir qranit lövhə kəşf ediblər.
Onun sahəsi Uelsin yarısı qədərdir. Bu kəşf nəinki uzun müddətdir davam edən geoloji sirri həll edir, həm də buzun dəniz səviyyələrinə necə təsir etdiyini anlamağımıza kömək edir.
On illərdir buz altında gizli qalan sirr
Qərbi Antarktida uzun müddətdir ki, elmi xəritədə “ağ nöqtə” olaraq qalır. Qədim qaya kilometrlərlə buzun altında gizlənir. Lakin Britaniya Antarktika Tədqiqatçılarının əzmkarlığı nəhayət nəticə verib.
Hər şey Hudson dağlarının zirvələrində kəşf edilən qəribə çəhrayı qayaların müşahidələri ilə başlayıb. Bu daşlar bölgəyə xas olan tünd bazaltlar arasında kəskin şəkildə fərqlənirdi. Heç kim onların belə bir yerdə necə əmələ gələ biləcəyini başa düşmürdü. Zamanla aydın oldu ki, qayalar təsadüfi bloklar deyil, daha böyük və daha qədim bir formasiyanın fraqmentləridir.
Çəhrayı qranitin İzləri
Alimlər nümunələrin radioizotop analizini apararaq daşların təxminən 175 milyon il yaşı olduğunu müəyyən etdilər. Bu, ətrafdakı süxurların əksəriyyətindən on milyonlarla il daha qədimdir. Bu yaş buzun qədim kontinental qabığının qalığını gizlədə biləcəyi demək idi.
Bu hipotezi sınamaq üçün tədqiqatçılar Yer kürəsinin cazibə sahəsindəki ən kiçik dalğalanmaları ölçən texnologiya olan hava qravimetrik tədqiqatından istifadə ediblər. Tədqiqat təyyarəsinə quraşdırılmış avadanlıq Payn-Aylend Buzlağı ərazisində anomaliyaları qeydə alıb və beləliklə, əvvəllər elmə məlum olmayan yeraltı massivin sərhədlərini dəqiq müəyyən edilib.
Buzun altndakı nəhəng
Nəticələr gözləntiləri aşdı: Qərbi Antarktika buz təbəqəsinin altında təxminən 100 kilometr uzunluğunda və yeddi kilometrə qədər qalınlığında həqiqətən nəhəng bir qranit lövhəsi yerləşir. Bu, sadəcə təsadüfi bir qaya deyil – bu, qədim yer qabığının kütləsidir, qitələrin fərqli göründüyü və Yer kürəsinin iqliminin tamamilə fərqli olduğu bir dövrdən qalma qalıqdır.
Britaniya Antarktika Tədqiqatının mütəxəssisləri qeyd ediblər ki, bu kəşf qitənin quruluşuna işıq salır və buz, qaya və okeanın necə qarşılıqlı təsir etdiyini anlamağa kömək edir.
Alimlərin fikrincə, Antarktidanın buz təbəqəsi bir vaxtlar daha qalın idi və dağlıq bölgələrin əksəriyyətini əhatə edirdi. Buz nəhəng konveyer kəməri kimi hərəkət edir, qranit parçalarını götürür və onları onlarla kilometrə daşıyır, zirvələrdə qədim tektonik fəaliyyətin izlərini qoyur.
Bu, planetin gələcəyi üçün nə deməkdir?
İlk baxışdan buzaltı massivinin kəşfi sırf geoloji görünür, lakin onun əhəmiyyəti daha genişdir. Payn -Aylend buzlağı Antarktidanın ən qeyri-sabit buzlaqlarından biridir. Son onilliklərdə rekord sürətlə kütləsini itirir və əriməsi dəniz səviyyəsinin qalxmasına səbəb olur.
Hələ 1970-ci illərdə geoloqlar qədim kontinental qayaların Qərbi Antarktidanın altında gizlənə biləcəyindən şübhələnirdilər, lakin onu təsdiqləyən texnologiya mövcud deyildi. Yalnız hava sensorlarının və peyk ölçmələrinin inkişafı ilə buzun altında gizlənmiş strukturları “görmək” mümkün oldu. Bu gün bu məlumatlar geologiya və iqlimin necə bir-biri ilə əlaqəli olduğunu anlamaq üçün açar rolunu oynayır.
Qərbi Antarktika Buz təbəqəsinin altında nəhəng qranit lövhənin kəşfi geologiya və iqlimşünaslıq üçün əsl irəliləyiş oldu. Bu kəşf, buzlaqların hərəkətinə və əriməsinə təsir göstərə bilən Yer qabığının qədim parçalarının buzun altında gizləndiyini ortaya qoydu.
Alimlər artıq Payn -Aylend buzlağının möhkəm qranit bazası ilə örtüldüyünü bildikləri üçün buz təbəqəsindəki və qlobal dəniz səviyyələrindəki dəyişiklikləri daha dəqiq modelləşdirə bilərlər. Hər bir belə kəşf planetimizin keçmişinin gələcəyi ilə necə əlaqəli olduğunu və Antarktidanın geologiyasının qlobal iqlim proqnozları üçün nə üçün əsas olduğunu daha yaxşı başa düşməyimizə kömək edir.
