Dünya antropoloqları qıyıq, badamÅÉkilli gözlÉrÉ malik xalqları monqoloid irqinÉ aid edirlÉr. Monqolların özlÉri, yaponlar, çinlilÉr, koreyalılar, yakutlar, taylar bu irqin tipik nümayÉndÉlÉri kimi tanınırlar.
Bu xüsusiyyÉt daha zÉif ÅÉkildÉ monqoloidlÉrin digÉr irqlÉrlÉ qarıÅmasından formalaÅmıŠxalqlarda da müÅahidÉ olunur. MÉsÉlÉn, türk mÉnÅÉli qazaxları, qırÄızları, türkmÉnlÉri, noqayları, elÉcÉ dÉ özbÉklÉri bu sıraya aid edirlÉr.
Qeyd etmÉk lazımdır ki, asiyalıların gözlÉri ÉslindÉ baÅqa irqlÉrÉ mÉnsub insanlarının gözlÉri ilÉ eyni ölçüdÉdir. Onlar sadÉcÉ, vizual olaraq kÉnardan baxana qıyıq formada görünür. Bu, ÉsasÉn badamÅÉkilli gözün yuxarıdan aÅaÄıya doÄru yerlÉÅmÉsi ilÉ baÄlıdır.
Asiyalıların göz qapaqları altında xüsusi yarımdairÉvi “monqol büküÅü” – elmi dildÉ “epikantus” adlanan bir dÉri qatı olur. Bu büküÅ gözün daxili bucaÄını, yÉni yaÅ axarını demÉk olar ki, tam örtür vÉ nÉticÉdÉ göz vizual olaraq daha qıyıq görünür.
HÉmçinin, Asiya xalqlarının göz qapaqları altında xüsusi piy qatı zolaÄı da olur ki, bu da gözlÉri hÉm soyuq, hÉm dÉ quraq iqlim ÅÉraitindÉ ÉlavÉ qorunma ilÉ tÉmin edir.
Antropoloqların fikrincÉ, “qıyıqgözlülük” asiyalıları çöl-sÉhralarda tez-tez baÅ qaldıran külÉklÉrdÉn, qar vÉ toz fırtınalarından qorumaÄa kömÉk edib.
Qıyıqgözlülük Asiyanın vÉ eyni zamanda Sibirin sonsuz qarla örtülü düzÉnliklÉrindÉ günÉÅ iÅıÄının parlaq Åüalarını azaldaraq gözlÉrin qamaÅmasının qarÅısını alıb. ElÉcÉ dÉ göz qapaqlarındakı piy qatının kömÉyi ilÉ Åaxtalı havadan qorunmaÄa yardım edib. Åaxtalı, sÉrt hava ÅÉraitindÉ yaÅayan çukçalar, evenklÉr, yakutlar, tuvalılar, neneclÉr kimi Åimal xalqları da tÉbiÉtin diqtÉsinÉ uyÄun olaraq qıyıqgözdürlÉr.
Bu baxımdan, zarafatla desÉk, “qıyıqgözlülük üzrÉ çempion”luq eskimoslara mÉxsusdur. Onlar Arktika irqinin xüsusi qoluna aiddirlÉr. Eskimoslarda göz hÉcminin orta hündürlüyü cÉmi 8,74 mm tÉÅkil edir. MüqayisÉ üçün yaponlarda bu göstÉrici 8,78 mm, avropalılarda isÉ 10–14 mm arasındadır.
TÉsadüfi deyil ki, epikantus yalnız asiyalılarda deyil, hÉm dÉ buÅmenlÉrdÉ – Afrikanın cÉnubundakı qÉdim xalqlarda da var. Bu xalqlar Kalahari sÉhrasının kor edici günÉÅ Åüası, güclü külÉyi vÉ tozanaÄı altında yaÅadıqlarından zaman-zaman gözlÉrinin forması da dÉyiÅÉrÉk qıyıqlaÅıb.
Amerika hindularını da qismÉn qıyıqgöz saymaq olar. Onlar qıyıq gözlülüyü asiyalı Écdadlarından miras alıblar. Hazırda hindu uÅaqlarının 50–80 faizindÉ epikantus qatı müÅahidÉ olunur. Lakin maraqlıdır ki, tÉxminÉn 18-20 yaÅlarından sonra bu xüsusiyyÉt tÉdricÉn itmÉyÉ baÅlayır. Ona görÉ dÉ böyüklÉrdÉ bu fÉrq artıq o qÉdÉr nÉzÉrÉ çarpmır.
QÉdim dövrlÉrdÉ yaponlar vÉ çinlilÉr avropalıların iri, açıq gözlÉrindÉn açıq-aÅkar qorxur, qÉrbdÉn gÉlÉn qonaqları öz aralarında “it gözlü” adlandırırdılar.
Ancaq bu gün bir çox asiyalı, xüsusÉn yapon vÉ koreyalı qadınlar “Avropa tipli” iri gözlÉri daha cazibÉdar hesab edirlÉr. Onlar müxtÉlif makiyaj texnikaları, kontakt linzalar, hÉtta estetik ÉmÉliyyatlar vasitÉsilÉ iri gözlÉrÉ sahib olmaq arzusundadırlar.
Maraqlıdır ki, qıyıqgözlülÉrin iri gözlÉrÉ malik olmaq istÉyi fonunda qardaÅ TürkiyÉ, Ä°ran vÉ doÄma ölkÉmizdÉ bir çox xanımlar cÉrrahi ÉmÉliyyatlara üz tutaraq “badamgöz”, “tülkügöz” vÉ digÉr adlarla tanınan qıyıq gözlÉr ÉldÉ etmÉyÉ çalıÅırlar.
Murad KöhnÉqala
