Tennessi Universitetindən olan amerikalı fiziklər, Kainatda ağır elementlərin - məsələn, qızıl və platin - əmələ gəlməsindən məsul olan əsas proseslərdən birinə işıq salan bir təcrübə aparıblar...
Poliqon xəbər verir ki, tədqiqat Physical Review Letters (PRL) jurnalında dərc edilib.
Alimlər qeyri-sabit atom nüvələrinin ulduzlarda necə parçalandığını və yeni kimyəvi elementlər yaratdığını aydınlaşdıra bildiriblər.
Nəhəng ulduzlar toqquşduqda, partladıqda və ya çökdükdə, onların daxilində sözdə r-prosesi - sürətli neytron tutması - işə düşür. Bu proses zamanı nüvə onlarla neytronu sürətlə udur, qeyri-sabit olur və nəticədə parçalanaraq daha sabit elementlərə çevrilir. Astrofiziklər qızıl, uran və digər ağır maddələrin Kainatda əmələ gəldiyinə belə inanırlar. Lakin bu prosesin təfərrüatları uzun müddət sirr olaraq qalıb.
Mexanikasına dərindən nəzər salmaq üçün professor Robert Qrzivaçın rəhbərlik etdiyi və aspirantlar Peter Dizzell və Ceykob Qucdan ibarət tədqiqatçılar qrupu nadir bir izotop olan indium-134-dən istifadə edib. Onun qeyri-sabit nüvələri CERN-in ISOLDE müəssisəsində lazer ayrılması ilə istehsal olunub. İndiumun parçalanması qalay-134, qalay-133 və qalay-132 izotoplarını əmələ gətirir və alimlər məhz bu keçidlərdə üç unikal fenomen aşkar ediblər
Əsas nəticə dünyada ilk dəfə beta-gecikmiş ikiqat neytron emissiyasında neytron enerjilərinin ölçülməsi olub. Bu nadir parçalanma növü yalnız bir saniyənin fraksiyaları üçün mövcud olan ekzotik nüvələrdə baş verir. Onu ölçmək olduqca çətin oldu: neytronların yükü yoxdur və asanlıqla səpələnir, bu da onların sayını və enerjisini təyin etməyi çətinləşdirir.
"Bu, həqiqətən əhəmiyyətli bir hadisədir. Əvvəllər heç kim eyni vaxtda yayılan iki neytronun enerjisini ölçməmişdi. İndi tamamilə yeni bir tədqiqat yolu açan eksperimental məlumatlara sahibik", deyə professor Qrzivaç bildirib.
Bu nəticələr alimlərə ağır elementlərin mənşəyini təsvir edən ulduz fəlakət modellərini təkmilləşdirməyə və kosmik kimyada əsas rol oynayan ekzotik nüvələrin xüsusiyyətlərini daha dəqiq proqnozlaşdırmağa imkan verəcək.
Poliqon.info
