Bakı. Trend:
Azərbaycanın Latın Amerikasında diplomatik iştirakının tarixistrateji məqsədlər dəqiq müəyyənləşdirildiyi və xarici siyasətplanlaşdırması ardıcıl aparıldığı halda coğrafi uzaqlığın maneəolmadığının parlaq nümunəsidir. Müstəqilliyin bərpasından dərhalsonra rəsmi Bakı anlayırdı ki, yeni xarici siyasət postsovet məkanıvə ya yaxın qonşularla məhdudlaşa bilməz. Artıq ilkin mərhələdəAzərbaycan rəhbərliyi Qlobal Cənub ölkələrinin, xüsusilə də LatınAmerikacsnın təkcə iqtisadi ehtiyat deyil, həm də yeni formalaşançoxqütblü dünyada mühüm siyasi resurs olduğunu dərk etmişdi.
Diplomatik münasibətlərin qurulmasının ilk dalğası 1992–1993-cüillərə təsadüf etdi: 1992-ci il fevralın 10-da Azərbaycan Meksikailə, 1993-cü il oktyabrın 21-də Braziliya ilə, həmin ilin noyabrın8-də isə Argentina ilə əlaqələr qurdu.
Bu addımlar daha çox simvolik xarakter daşısa da, gələcəkəməkdaşlıq üçün təməl rolunu oynadı. 2000-ci illərdə isə yenimərhələ başlandı - bəyannamə səviyyəsində iştirakdan sistemliəməkdaşlığa keçid dövrü. Bu baxımdan Azərbaycanın xarici işlərnazirinin Argentina, Peru, Uruqvay və Kolumbiyaya səfəri mühümdönüş nöqtəsi oldu və regiona ilk genişmiqyaslı diplomatik-iqtisaditur kimi yadda qaldı.
Diqqətçəkən məqam ondan ibarət idi ki, nümayəndə heyətinə yalnızdiplomatlar deyil, həm də İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu(AZPROMO) və biznes dairələrinin nümayəndələri daxil idi. Bu daBakının siyasi dialoqu konkret iqtisadi layihələrə çevirməkniyyətində olduğunu göstərirdi.
Hazırda Azərbaycan regionun dörd əsas ölkəsində - Braziliya,Argentina, Meksika və Kubada tam səfirliklərlə təmsil olunur. Çili,Kolumbiya, Peru və Uruqvay kimi mühüm tərəfdaşlarla isə əlaqələrqeyri-rezident missiyalar vasitəsilə inkişaf etdirilir ki, bu dadiplomatik iştirakda çevik yanaşmanı əks etdirir. Çoxsaylıbeynəlxalq platformalarda əməkdaşlıq da önəmli rol oynayıb. LatınAmerikası ölkələri Azərbaycanın 2012–2013-cü illərdə BMTTəhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü seçilməsini fəal şəkildədəstəklədilər ki, bu da təkcə etimad göstəricisi deyil, həm dəsistemli diplomatik fəaliyyətin nəticəsi idi.
Bakı regiona marağının situativ olmadığını sübut etməyi bacardı.Son illərdə əməkdaşlıq klassik diplomatiya çərçivəsini xeyliaşmışdır. 2019-cu ildə Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatına sədrliyidövründə bu ən böyük beynəlxalq təşkilatın sammitinə ev sahibliyietdi və tədbirdə Latın Amerikasından ondan çox ölkəninnümayəndələri iştirak etdilər. 2023–2024-cü illərdə NAM Əlaqə Qrupuçərçivəsində qlobal idarəetmənin islahatı məsələləri fəal şəkildəmüzakirə olundu və bu mövzuda Azərbaycanın mövqeyi Cənubi Amerikaölkələrinin əksəriyyəti ilə üst-üstə düşür: çoxqütblü dünyazərurəti, suverenliyə hörmət, sanksiya təzyiqinin və güclülərindiktəsinin yolverilməzliyi.
Yaxınlaşmanı asanlaşdıran mühüm amillərdən biri də odur ki,Azərbaycan və Cənubi Amerikanın bir çox dövlətləri oxşar tarixitəcrübəyə - antikolonial mübarizəyə, müstəqillik arzularına, özinkişaf modelini axtarmağa malikdirlər. Məhz bu, Bakıyamünasibətləri donor və benefisiar kimi deyil, qarşılıqlı hörmətəəsaslanan və oxşar strateji hədəfləri paylaşan tərəfdaşlar kimiqurmağa imkan verir.
XXI əsrdə diplomatiya iqtisadi məzmun olmadan mənasını itirir.Azərbaycanın Latın Amerikası ilə əməkdaşlıq strategiyası tədricənsimvolik jestlər çərçivəsindən çıxır və konkret iqtisadi maraqlarətrafında formalaşır. Burada prosesin ikitərəfli xarakterivacibdir: yalnız Cənubi Amerika Azərbaycanın diqqət dairəsindədeyil, Bakı da regionda getdikcə daha çox strateji tərəfdaş kimiqəbul olunur.
Qitə ölkələri üçün Azərbaycan təbii resurslara əsaslananiqtisadiyyatı dayanıqlı inkişaf modelinə çevirməyin uğurlu nümunəsikimi maraq doğurur. SOCAR dövlət neft şirkəti kimi dünyabazarlarına inteqrasiya olunmaqla yanaşı, yüksək texnoloji vəsosial layihələrə sərmayə qoymağı bacarmış nümunə hesab edilir.Məsələn, Qarabağda həyata keçirilən “ağıllı kənd” və “ağıllı şəhər”proqramları kənd infrastrukturunun modernləşdirilməsi problemi iləüzləşən Boliviya, Paraqvay və Qvatemalada böyük maraq doğurur.
Digər tərəfdən, Azərbaycan Cənubi Amerikanın unikal imkanlarınaçıxış əldə edir. Qlobal ərzaq qeyri-sabitliyi və dünya əhalisininartdığı şəraitdə etibarlı ərzaq tədarükü strateji amilə çevrilir.Braziliya, Argentina və Paraqvay dünyanın ən iri beş aqrarixracatçısı sırasındadır və Bakıya ət, taxıl, soya və şəkərin sabittədarükünü təmin edə bilər. Çili, Boliviya və Peru isəelektromobillər, Günəş və külək qurğuları üçün akkumulyatorlarınistehsalında əsas komponent olan litium hasilatında liderdir.Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) məlumatına görə, 2030-cu iləqədər litiuma qlobal tələbat 3,5 dəfə artacaq və bu sahədə stratejitərəfdaşlıq Azərbaycan-Latın Amerikası əməkdaşlığının yeniistiqamətinə çevrilə bilər.
Azərbaycan üçün digər mühüm maraq sahəsi Braziliyanın "Embraer"şirkətinin təcrübəsidir - bu, dünyanın ən böyük yüngül təyyarə vəpilotsuz uçuş sistemləri istehsalçılarından biridir. PUA-lara artantələbat və Azərbaycanın öz müdafiə sənayesini inkişaf etdirməsifonunda texnologiya mübadiləsi və Embraer ilə birgə proqramlarölkəmiz üçün yeni üfüqlər açır.
İqtisadi əməkdaşlıq artıq konkret nəticələr verməyə başlayıb.Həcmlərin nisbətən kiçik olmasına baxmayaraq, dinamika olduqcatəsir edicidir. Braziliya regionda Azərbaycanın ən böyük tərəfdaşıolaraq qalır: 2024-cü ildə ticarət dövriyyəsi 52 milyon dollaraçatıb ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 12% artım deməkdir.Azərbaycanın ixracında əsas yeri neft-kimya məhsulları tutur,idxalda isə şəkər, ət və qəhvə üstünlük təşkil edir. Argentina iləticarət dövriyyəsi 15% artaraq 9 milyon dollara yüksəlib, əsasənkənd təsərrüfatı məhsulları və şərabın tədarükü hesabına. Çili vəKolumbiya ilə neft-kimya məhsullarının tədarükü və aqrar mübadiləproqramları aktiv şəkildə müzakirə olunur. Kuba ilə Azərbaycanarasında isə tibb sahəsində əməkdaşlıq - həkimlərin mübadiləsindəntutmuş mütəxəssislərin birgə hazırlanmasına qədər - inkişafetdirilir.
Əsas istiqamətlərdən biri də investisiyalardır. 2023–2024-cüillərdə Azərbaycan şirkətləri Yaxın Şərq bazarına ixrac üçün soyavə qarğıdalı istehsalına yönəlmiş aqrar layihələri Paraqvay vəUruqvayda nəzərdən keçirməyə başlayıblar. Digər tərəfdən, LatınAmerikası istehsalçıları, xüsusilə Bakı limanının və Orta Dəhlizininkişafı kontekstində, Azərbaycanın logistika sektoruna maraqgöstərirlər.
İqtisadi əməkdaşlıq biznes assosiasiyaları səviyyəsində dəgüclənir. 2024-cü ildə AZPROMO Braziliya, Argentina və Çilişirkətlərinin iştirakı ilə ondan çox biznes forum təşkil edib.Onlardan biri - Bakıda keçirilmiş Azərbaycan-Braziliya biznesforumu - iki ölkənin özəl sektorları arasında dialoq üçünmünasibətlərin tarixində ən böyük platformaya çevrilib. Müzakirəolunan mövzular arasında aqrar sektor, logistika, qida sənayesi vəbərpa olunan enerji sahələrində birgə müəssisələrin yaradılmasıvar.
Hər bir transregional strategiya obyektiv çağırışlarla - siyasi,infrastruktur və sosial maneələrlə - üzləşir. Azərbaycan-LatınAmerikası əməkdaşlığı üçün iki əsas maneə mövcuddur: ermənidiasporunun təsiri və logistika təcridliyi.
Birinci amil uzun müddət demək olar ki, aşılmaz hesab olunurdu.Erməni diasporu ənənəvi olaraq Cənubi Amerikada, xüsusilə dəArgentinada və Uruqvayda güclüdür. Müxtəlif hesablamalara görə,yalnız Argentinada 90 mindən 120 minə qədər erməni əsilli insanyaşayır. 1990-cı illərin əvvəlindən diaspor əsasən qondarma“soyqırım” adlandırılan məsələnin təbliği üçün siyasi və mediakanallarından fəal şəkildə istifadə edib. Bu fonda bir çoxanalitiklər Azərbaycan mövqelərinin regionda təşviqinin eləəvvəlcədən bloklanacağını düşünürdülər.
Lakin reallıq daha mürəkkəb çıxdı. Birincisi, erməni diasporununideoloji gündəliyi tədricən təsirini itirir. Praktik məzmundanməhrum olan stereotip aksiyalar və illik “xatirə” kampaniyalarıcəmiyyətdə artan praqmatizm və iqtisadi əməkdaşlıq tələbinə cavabvermir.
Məsələn, 2023-cü ildə Buenos-Ayresdə keçirilən antiazərbaycanaksiyasının uğursuzluğu bunu sübut etdi: diaspor strukturlarınınfəal səfərbərliyinə baxmayaraq, tədbirə 200-dən az adam qatıldı vəmilli media tərəfindən demək olar ki, diqqətə alınmadı.
İkincisi, Azərbaycan qarşıdurmaya deyil, strateji təklifəüstünlük verdi. Diasporun ideoloji gündəm diktə etməyə çalışdığıyerdə Bakı konkret iqtisadi və texnoloji layihələr irəli sürür.İnflyasiya, ərzaq qeyri-sabitliyi və sosial bərabərsizlikləmübarizə aparan ölkələr üçün bu yanaşma daha cəlbedici görünür.Latın Amerikalı siyasətçilər və biznesmenlər enerji, kəndtəsərrüfatı, logistika və rəqəmsal texnologiyalar sahəsindəəməkdaşlıq imkanlarını növbəti “tarixi” mübahisələrdən daha həvəsləmüzakirə edirlər.
Üçüncüsü, Azərbaycan vətəndaş cəmiyyəti və ekspert mühitisəviyyəsində əlaqələrin qurulması istiqamətində atdığı addımlarnəticə verməyə başlayıb. Birgə tədqiqat mərkəzlərinin yaradılması,tələbə mübadiləsi və Latın Amerikası nümayəndələrinin Azərbaycanınbeynəlxalq konfranslarında iştirakı diasporun təsir edə bilmədiyiyeni əlaqə qatını formalaşdırır.
Məsələn, 2024-cü ildə Bakı Dövlət Universiteti Kolumbiya MilliUniversiteti və San-Paulu Universiteti ilə akademik əməkdaşlıqsazişləri imzalayıb, bu sazişlər enerji və aqrar iqtisadiyyatsahəsində mübadilə proqramlarını və birgə tədqiqatları əhatəedir.
İdeoloji baryerlər tədricən aradan qalxdığı halda, logistikahələ də ciddi çağırış olaraq qalır. Qafqaz ilə Cənubi Amerikaarasındakı coğrafi məsafə özlüyündə aşılmaz olmasa da, birbaşanəqliyyat marşrutlarının olmaması və logistika zəncirlərininmürəkkəbliyi daşımaların dəyərini və müddətini xeyli artırır.Hazırda yüklərin böyük hissəsi Rotterdam və ya Hamburqlimanlarından keçir ki, bu da marşrutu 25–30 gün uzadır və mayadəyərini 20%-dək artırır.
Bununla belə, son illərdə vəziyyət dəyişməyə başlayıb.Azərbaycan Çinlə Avropanı Qazaxıstan, Xəzər, Azərbaycan, Gürcüstanvə Türkiyə vasitəsilə birləşdirən Transxəzər Beynəlxalq NəqliyyatDəhlizinin (Orta Dəhliz) infrastrukturunu fəal şəkildə inkişafetdirir. 2024-cü ildə bu marşrutla 2,8 milyon tondan çox yükdaşınıb - bu, əvvəlki illə müqayisədə 35% çoxdur. 2023-cü ildəmodernizasiyası tamamlanan Bakı limanı artıq Avrasiyanın ən mühümmultimodal hablarından birinə çevrilib və ildə 25 milyon tonadəkyük qəbul etmək imkanına malikdir.
Məhz bu infrastruktur gələcək Azərbaycan–Latın Amerikasıəməkdaşlığının dayağı ola bilər. Braziliya, Argentina və ya Çilidənyüklər İspaniya və ya Türkiyə limanlarına daxil olaraq, buradanQafqaz və Orta Dəhliz vasitəsilə Mərkəzi Asiya və Çinə doğruhərəkət edə bilər. Beləliklə, Bakı Cənubi Amerikanı Avrasiya məkanıilə birləşdirən logistika qovşağına çevrilir. Artıq bu günAzərbaycan tərəfi bir sıra braziliyalı və çilili logistikaoperatorları ilə Ələt qəsəbəsində birgə terminallar və anbarkomplekslərinin yaradılmasını müzakirə edir.
Daha bir strateji layihə - “Cənub - Orta Dəhliz” adlı nəqliyyatvə logistika konsorsiumunun yaradılmasıdır. Bu konsorsiumAzərbaycan, Türkiyə, İspaniya və Braziliya şirkətlərinibirləşdirərək Latın Amerikası ilə Asiya arasında yükdaşımaprosesini optimallaşdırmağı hədəfləyir. Layihə reallaşarsa,çatdırılma müddətini demək olar ki, iki dəfə azalda və nəqliyyatxərclərini 15–20% aşağı sala bilər. Bu, Cənubi Amerika malları üçünÇin, Qazaxıstan və Özbəkistan bazarlarına çıxış qapısı açacaq,Azərbaycan ixracatçılarına isə Latın Amerikası istiqamətindəbirbaşa marşrut təqdim edəcək.
Azərbaycan–Latın Amerikası münasibətlərinin müasir mərhələsiartıq diplomatik protokol və ticarət dövriyyəsinin sərhədləriniaşır. Gündəmdə - bir neçə əsas istiqaməti əhatə edə biləcəkuzunmüddətli strateji əməkdaşlıq arxitekturasının formalaşdırılmasıdayanır.
Birinci istiqamət - yeni diplomatik platformanın yaradılmasıdır.Azərbaycan sadəcə dialoqu deyil, hökumətlərin, parlamentlərin,biznes dairələrinin və ekspert ictimaiyyətinin görüşə biləcəyiinstitusional bir meydançanı təklif edir. “Azərbaycan - CənubiAmerika” Forumu ideyası 2023-cü ildən müzakirə olunur və onunreallaşması əsl sıçrayış ola bilər. Belə bir forum uzunmüddətliəməkdaşlıq strategiyasının işlənməsi və enerji, logistika, kəndtəsərrüfatı və təhsil sahələrində layihələrin uzlaşdırılması üçünmexanizm rolunu oynaya bilər.
İkinci istiqamət - transkontinental nəqliyyat və logistikasahəsinə investisiyalardır. Cənubi Amerika şirkətləri Bakını İpəkYolu bazarlarına çıxış imkanı açan hab kimi getdikcə daha çoxgörürlər. 2024-cü ildə Braziliyanın logistika şirkəti"Santos Brasil" Bakı limanında birgə terminalınyaradılması ilə bağlı danışıqlar aparıb. Oxşar marağı Çilinin"Puerto San Antonio" və "DP WorldCallao" operatorları da göstəriblər. Bu layihələr iqtisadiəlaqələri möhkəmləndirməklə yanaşı, Atlantika ilə Avrasiya arasındageo-iqtisadi xəritəni dəyişdirə biləcək yeni infrastrukturyaradacaq.
Üçüncü istiqamət - yüksək texnologiyalar və energetika sahəsindəəməkdaşlıqdır. Cənubi Amerikada bərpa olunan enerji bumu yaşanır:2025-ci ilə qədər Braziliyanın enerji balansında bərpa olunanenerjinin payı 48%-ə, Çilidə 53%-ə, Uruqvayda isə 90%-dən çoxaçatacaq. Azad edilmiş ərazilərdə və Xəzərdə günəş və küləkenerjisini fəal şəkildə inkişaf etdirən Azərbaycan tərəfdaşlarınabirgə layihələr və investisiyalar təklif edə bilər. Xüsusiləlitium-ion batareyalarının istehsalı və hidrogen energetikasısahəsində əməkdaşlıq böyük perspektiv vəd edir. AzərbaycanınEnergetika Nazirliyi artıq Boliviya və Çili şirkətləri ilə Bakıdahidrogen energetikası üzrə tədqiqat mərkəzinin yaradılmasıimkanlarını müzakirə edir.
Dördüncü istiqamət - Qlobal Cənub çərçivəsində stratejidialoqdur. Azərbaycan və Latın Amerikası ölkələri QoşulmamaHərəkatı, G77 və BMT platformalarında mövqelərini fəal şəkildəkoordinasiya edirlər. 2024-cü ildə Bakıda keçirilən NAM ƏlaqəQrupunun nazirlər görüşündə Venesuela, Kuba və Boliviyanümayəndələri beynəlxalq maliyyə institutlarının islahatı üzrəbirgə işçi qrupunun yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etdilər ki, buda qlobal idarəetmə sistemində inkişaf etməkdə olan ölkələrinrolunun artırılması zərurəti ilə bağlı Azərbaycanın mövqeyi iləüst-üstə düşür. Bu platformalarda mövqelərin sinxronizasiyasıAzərbaycanın siyasi çəkisini artırmaqla yanaşı, Qlobal Cənubölkələrinin yeni alyansının formalaşdırılması üçün əsasyaradır.
XXI əsrin qlobal siyasətində coğrafiya artıq aşılmaz baryerdeyil, lakin strateji resurs olaraq əhəmiyyətini qoruyur. VaxtiləQafqazla Cənubi Amerika arasında “çatılması mümkün olmayan məsafə”kimi qəbul edilən məsafə bu gün imkanlar məkanına çevrilir. Üç onil əvvəl regionda diplomatik iştirakın əsas mexanizmlərini quranAzərbaycan indi praqmatizmə, iqtisadi məqsədyönlülüyə və siyasiqarşılıqlı anlaşmaya əsaslanan yeni əməkdaşlıq arxitekturasıformalaşdırır.
Bakının əsas uğuru ondadır ki, o, Cənubi Amerika iləmünasibətləri xarici siyasətin köməkçi istiqaməti kimi görmür.Əksinə, bu münasibətlər Azərbaycanın Qlobal Cənubdakı mövqelərinimöhkəmləndirməsi və xarici iqtisadi əlaqələrinin şaxələndirilməsistrategiyasının bir hissəsinə çevrilir. Bu strategiya qlobaltendensiyaya uyğun gəlir: Dünya Bankının məlumatına görə, 2030-cuilə qədər Qlobal Cənub ölkələrinin birgə ÜDM-i dünyaiqtisadiyyatının 55%-ni, qlobal ticarətdəki payı isə 60%-i ötəcək.Latın Amerikası bu prosesin ən mühüm komponentlərindən biridir vəAzərbaycan qitələr arasında körpülər quran ölkələr arasında olmağaçalışır.
Bu siyasətin əsas alətlərindən biri inkişaf diplomatiyasıdır.Azərbaycan tərəfdaş ölkələrdə infrastruktur və sosial layihələridəstəkləmək üçün enerji və maliyyə imkanlarından fəal şəkildəistifadə edir. 2024-cü ildə Azərbaycan Beynəlxalq İnkişaf FonduBoliviya, Paraqvay və Kubada təhsil və səhiyyə proqramlarınınhəyata keçirilməsi üçün 12 milyon dollardan artıq qrant ayırıb. Bulayihələr təkcə Azərbaycanın imicini gücləndirmir, həm dəuzunmüddətli əməkdaşlıq üçün möhkəm sosial təməl yaradır.
Humanitar istiqamət də az əhəmiyyət daşımır. Azərbaycanuniversitetləri Latın Amerikasından gələn tələbələr üçün kvotalarıartırır və mübadilə proqramları enerji və ekologiyadan tutmuşdövlət idarəçiliyi və hüquqa qədər daha çox sahəni əhatə edir.2025-ci ildə Azərbaycan–Latın Amerikası Strateji AraşdırmalarMərkəzinin açılması gözlənilir. Bu mərkəz hər iki regionda iqtisadivə siyasi prosesləri təhlil edəcək və hökumətlər və biznes üçüntövsiyələr hazırlayacaq.
Energetika xüsusi yer tutur. Azərbaycan yalnız texnologiya vətəcrübə təchizatçısı kimi deyil, həm də üçüncü bazarlarda birgəinvestisiya layihələri üçün platforma kimi çıxış edə bilər.Braziliyanın "Petrobras" və Çilinin"Enel" şirkətləri ilə əməkdaşlıq Mərkəzi Asiya vəYaxın Şərqdə günəş və külək enerjisi layihələrində iştirakkontekstində müzakirə olunur. Bu, Azərbaycan–Latın Amerikasıəməkdaşlığının ikitərəfli münasibətlər çərçivəsindən çıxaraq qlobalenerji arxitekturasının elementi kimi formalaşa biləcəyinə parlaqnümunədir.
Sinergiya ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində də inkişaf edir.FAO-nun məlumatına görə, 2030-cu ilə qədər qlobal ərzaq tələbatı35–40% artacaq və sabit tədarükün təmin olunması beynəlxalqsiyasətin əsas vəzifələrindən birinə çevriləcək. Müasir limaninfrastrukturu və logistika potensialına malik Azərbaycan LatınAmerikası aqrar məhsullarının Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq və Türkiyəbazarlarına ixracı üçün tranzit məntəqəsinə çevrilə bilər. Artıq bugün taxılın saxlanması və emalı üçün birgə terminallarınyaradılması, həmçinin ət və süd məhsullarının tədarükü üçünsoyuducu logistika zəncirlərinin təşkili layihələri müzakirəolunur.
Siyasi müstəvidə Latın Amerikası ilə əməkdaşlıq Azərbaycanınsuverenliyini və qlobal institutların islahatında rolunugücləndirir. Dünya təkqütblü sistemdən çoxqütblü modelə keçdiyişəraitdə Qlobal Cənub ölkələrinin alyansları getdikcə daha böyükəhəmiyyət qazanır. Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi çərçivəsindəunikal təcrübəyə malik Azərbaycan yalnız birgə bəyanatlar deyil,konseptual təşəbbüslər də irəli sürür - BMT Təhlükəsizlik Şurasınınislahatından tutmuş enerji və ərzaq bazarlarının qlobaltənzimlənməsinə yeni yanaşmalara qədər. Latın Amerikası ölkələri dəbu prioritetləri bölüşür: 2024-cü ildə regionun 14 ölkəsindən 11-ibeynəlxalq maliyyə institutlarının islahatı zərurətinə dairAzərbaycan qətnaməsini dəstəklədi, Kuba və Boliviya isə enerjisahəsində Qlobal Cənubun koordinasiya mexanizminin yaradılmasıtəşəbbüsünə qoşuldu.
Nəhayət, ən mühüm məqamlardan biri Azərbaycanın LatınAmerikasının özündə qəbul edilmə formasıdır. Son on ildə Azərbaycan“uzaq tərəfdaş” statusundan “strateji müttəfiq” səviyyəsinəyüksəlib. 2025-ci ildə "Folha de São Paulo"qəzetində dərc olunan analitik məqalədə Azərbaycan “qlobal enerjivə logistika infrastrukturunun yeni memarlarından biri”adlandırıldı, argentinalı "Clarin" nəşri isə“Bakının situativ qazanc deyil, qitədə uzunmüddətli stratejiiştirak hədəflədiyini” qeyd etdi. Bu qəbul dəyişikliyi ticarətartımı və ya müqavilələrin imzalanması qədər önəmlidir.
Azərbaycan və Cənubi Amerikanın yaxınlaşması nə diplomatikekzotika, nə də xarici siyasətin ikinci dərəcəli istiqamətidir. Bu,XXI əsrin strateji layihəsidir və hər iki tərəf burada təkcəiqtisadi fayda deyil, həm də yeni qlobal arxitekturanın elementinigörür. Bakı bu layihəyə uzunmüddətli marafon kimi yanaşır: aninəticələr vəd etmir, amma iştirakını ardıcıl şəkildə artırır,əməkdaşlığın spektrini genişləndirir və coğrafi məsafəni siyasi vəiqtisadi resursa çevirir.
Bu strategiyanın bir neçə əsas ölçüsü var. Bu - AzərbaycanıAtlantika ilə Avrasiya arasında körpüyə çevirən enerji və logistikasahəsidir. Bu - hər iki iqtisadiyyata yeni impuls verə biləcəkərzaq təhlükəsizliyi və aqrar əməkdaşlıqdır. Bu - gələcəkəməkdaşlığın intellektual bazasını yaradan elm və təhsildir. Bu -Azərbaycan və onun tərəfdaşlarının qlobal sistemdəki mövqelərinigücləndirən diplomatiya və çoxtərəfli formatlardır.
Ən əsası isə maraqların ümumiliyinin dərk edilməsidir.Azərbaycan və Latın Amerikası müxtəlif sivilizasiya məkanlarınaməxsusdur, lakin onları suverenlik, ədalət və beynəlxalqmünasibətlərdə bərabərlik arzusu birləşdirir. Onlar qlobalinstitutların islahatında eyni dərəcədə maraqlıdır və onlarakənardan modellərin diktə edilməsinə eyni dərəcədə həssasyanaşırlar. Məhz bu, onların tərəfdaşlığını taktiki deyil, stratejiedir.
Qarşıdakı illərdə bu əməkdaşlıq daha da dərinləşəcək. Bu gün onmilyonlarla dollarla ölçülən ticarət dövriyyəsi yüz milyonlarlaqədər artım potensialına malikdir. Energetika, nəqliyyat və aqrarsektor sahəsində birgə layihələr yeni iqtisadiyyatınlokomotivlərinə çevrilə bilər. Siyasi əməkdaşlıq isə Azərbaycanı vəonun Latın Amerikalı tərəfdaşlarını yeni çoxqütblü dünyanındayaqlarından birinə çevirə bilər.
Bu mənada Azərbaycanın Cənubi Amerikaya doğru hərəkəti özənənəvi istiqamətlərindən uzaqlaşmaq deyil, onların məntiqigenişlənməsidir. Bu, Avropa və Asiyanın qovşağında yerləşən birölkənin qitələr və güc mərkəzləri arasında bağlayıcı halqayaçevrildiyi daha geniş strategiyanın bir hissəsidir. Və əgər iyirmiil əvvəl Azərbaycan–Latın Amerikası strateji tərəfdaşlığı ideyasıcəsarətli bir fərziyyə kimi görünürdüsə, bu gün o, qarşıdakıonilliklərin beynəlxalq dinamikasını müəyyən edəcək sabit birreallığa çevrilir.
