Azərbaycanda son illər bir çox şirkətlər əmək müqaviləsi əvəzinə xidməti müqavilələrə üstünlük verməyə başlayıb. Bu dəyişiklik əmək münasibətlərinin hüquqi statusuna, sosial təminata və hətta vətəndaşların gələcəkdə kredit götürmək imkanlarına da təsir edə bilər.
AzPost xəbər verir ki, xidmət müqaviləsi (mülki-hüquqi müqavilə) əmək müqaviləsindən fərqli olaraq işçi ilə işəgötürən arasında daimi əmək münasibəti yaratmır. Bu halda şəxs fiziki şəxs kimi VÖEN (vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi) açır və gördüyü xidmətlərə görə aylıq ödəniş alır. Yəni bu münasibətlərdə sosial sığorta haqları, məzuniyyət, xəstəlik vərəqəsi və digər əmək hüquqları avtomatik tətbiq edilmir.
Ekspertlərin sözlərinə görə, bu fərq bankların kredit qərarlarında mühüm rol oynayır. Banklar adətən rəsmi əmək müqaviləsi ilə çalışan şəxsləri daha sabit gəlir mənbəyinə malik hesab edir və onların kredit müraciətlərinə müsbət cavab vermə ehtimalı daha yüksək olur. Halbuki xidməti müqavilə ilə işləyənlərdə gəlir qeyri-sabit və dəyişkən görünə bilər, bu da risk səviyyəsini artırır.
Maliyyə mütəxəssisləri hesab edir ki, xidməti müqavilə ilə fəaliyyət göstərən şəxslər də kredit ala bilirlər, lakin onlar gəlirlərini vergi bəyannaməsi və bank hesabı dövriyyəsi ilə təsdiqləməlidirlər: “Əmək müqaviləsi olmadan da kredit almaq mümkündür, lakin şəxs mütəmadi gəlir göstərməli və bunu rəsmi sənədlərlə sübut etməlidir. Bank üçün əsas məsələ gəlirin davamlılığı və şəffaflığıdır.”
Vergi Məcəlləsinə əsasən, xidməti müqavilə ilə işləyən fiziki şəxslər hər ay gəlirlərinə uyğun vergi və sosial sığorta ödənişi etməlidirlər. Bu ödənişlər düzgün aparıldığı halda həmin şəxslər də sosial təminat sistemində iştirak etmiş sayılır.
Praktikada isə bir çox hallarda xidməti müqavilə ilə işləyən şəxslərin gəlirləri qeyri-sabit olduğundan, banklar onlara ya daha kiçik məbləğli, ya da daha yüksək faizli kredit təklif edirlər.
Mütəxəssislər məsləhət görürlər ki, xidməti müqavilə ilə işləyənlər gəlirlərini mütəmadi şəkildə rəsmi bank hesabı üzərindən alsın, vergi ödənişlərini vaxtında etsin və bəyannamələrini təqdim etsinlər. Bu, gələcəkdə kredit və digər maliyyə əməliyyatlarında etibarlı müştəri kimi tanınmalarına kömək edəcək.
