Brüssel Rusiya üçün qabaqcıl texnologiyaların çıxışını məhdudlaşdırmaq məqsədilə Avropa Komissiyasının rolunu artırır...
Poliqon xəbər verir ki, bu barədə The Financial Times məlumat yayıb. Nəşr yazır ki, Brüssel Avropa Komissiyasının ixrac nəzarətində rolunu gücləndirir. Məqsəd Rusiya üçün qabaqcıl texnologiyalara çıxışı məhdudlaşdırmaq və Moskvanın çoxşaxəli rejimlərdə iştirakı səbəbindən yaranan məhdudiyyətləri aradan qaldırmaqdır. Keçən həftə Komissiya ilk dəfə onilliklər ərzində “ikiqat təyinatlı məhsullar”ın – kvant kompüterlərindən tutmuş yarımkeçirici və inteqral sxem istehsal avadanlıqlarına qədər - ixracına ümumavropa məhdudiyyətlər tətbiq etmək səlahiyyətini öz üzərinə götürdü.
“Ümumi supermilli qaydalar effektivliyi və şəffaflığı təmin edir, İttifaqın rəqabət qabiliyyətini qoruyur və iqtisadi operatorlar üçün bərabər şərait yaradır”, deyə Avropa Komissiyasından bildirilib.
ABŞ və Rusiya daxil olmaqla çoxşaxəli razılaşmalar əsasında yaranan mövcud təcrübə
Əvvəllər ikiqat təyinatlı məhsulların siyahısı Avropa İttifaqında çoxşaxəli razılaşmalar əsasında tərtib olunurdu. Əsas platforma 1996-cı ildən fəaliyyət göstərən Vassenaar Sazişi idi. Bu sazişə 42 ölkə daxil idi, o cümlədən ABŞ və Rusiya, lakin Çin yox idi. Məqsəd ixrac olunan texnologiyaların “hərbi imkanların inkişafına və artırılmasına xidmət etməməsi” və terrorçu qrupların əlinə keçməməsini təmin etmək idi.
Praktikada isə Rusiya iştirakına görə öz hərbi kampaniyası üçün vacib texnologiyaların siyahıya daxil edilməsini bloklaya bilirdi. Niderlandın sabiq kibertəhlükəsizlik rəhbəri və Avropa Parlamentinin üzvü Bart Qrotoes bildirib ki, keçən həftə Komissiyanın qərarı 2022-ci ildən başlayan münaqişədən sonra ilk dəfədir ki, beynəlxalq konsensus olmadan irəliləyib.
“Bu ixrac məhdudiyyətləri Avropa biznesinin iqtisadi təhlükəsizliyi üçün həyati əhəmiyyətlidir”, Qrotoes əlavə edib.
Avropa səviyyəsində avtomatik əlavə və koordinasiya
Əvvəllər Vassenaar çərçivəsində razılaşdırılmış qlobal siyahı dəyişiklikləri (adətən İran və terror təşkilatlarına qarşı) milli təsdiqdən sonra Avropa siyahısına daxil edilirdi. İndi yanaşma dəyişir: belə məhsullar avtomatik olaraq Avropa İttifaqı siyahısına daxil ediləcək, yalnız üzv ölkələrdən biri etiraz etməsə.
Eyni zamanda, Avropa Komissiyası əlavə səlahiyyətlər tələb edib: milli nəzarət siyahılarını koordinasiya etmək və daxil olan və çıxan investisiyaları təhlükəsizlik risklərinə görə yoxlamaq.
Yeni məhdudiyyətlər nələri əhatə edir
Çip istehsal avadanlığı ilə yanaşı, məhdudiyyətlər yüksək texnologiyaların geniş spektrini əhatə edir: kvant texnologiyaları (məsələn, kriogen soyutma sistemləri), yüksək temperatur tətbiqləri üçün örtüklər və sənaye 3D-çap. Bu məhsulların ixracçıları lisenziya almalıdır. Üzv ölkələr və Avropa Parlamenti etiraz etməzsə, birgə siyahı noyabrda qüvvəyə minəcək.
Rusiya sanksiyaları və “altı aylıq inersiya”
Avropa İttifaqı artıq Rusiyaya qarşı bir sıra sanksiyalar tətbiq edib, o cümlədən ikiqat təyinatlı məhsulların ixrac qadağası. Lakin əvvəlki mexanizm hər altı ayda yenilənməli idi, bu da tətbiqi və icra nəzarətini çətinləşdirirdi. Yeni yanaşma rejimi daha dayanıqlı və proqnozlaşdırıla bilən edir.
Çin faktoru və Vaşinqtonun təzyiqi
Avropa çip və digər həssas texnologiyaların Rusiyaya yönəldilə biləcək vasitəçi ölkələrə tədarükünü məhdudlaşdırmaq istəyir. Lakin Brüssel həddindən artıq eskalasiyadan çəkinir, çünki Çin öz ixrac məhdudiyyətlərini genişləndirir (məsələn, kritik minerallar), ABŞ administrasiyasının tarif tədbirlərinə və Avropa İttifaqının qoruyucu mexanizmlərinə cavab olaraq.
Xüsusi gərginlik nöqtəsi Niderland və onların milli lideri ASML-dir. La Hayə ABŞ administrasiyasının təzyiqi ilə Çinə ən qabaqcıl litoqrafiya maşınlarının tədarükünü məhdudlaşdırıb. FT mənbələrinə görə, Prezident Donald Tramp bundan da irəli getməyi tələb edib. Grothoes qeyd edir ki, Tramp administrasiyası dövründə ABŞ yanaşması daha sərt idi:
“[Vaşinqton] fərdi Avropa ölkələrinə və şirkətlərinə çox güclü təzyiq göstərirdi… Avropanın suverenliyi ən yaxşı şəkildə əməkdaşlıqla təmin olunur”.
Niyə Avropa İttifaqı məhz indi mərkəzləşməyə keçir
The Financial Times vurğulayır ki, ixrac nəzarətinin vahid Avropa həllərinə keçid Moskvanın təsir imkanlarını bağlayır və üzv ölkələrə Rusiya, Çin və texnoloji zəncirlərlə bağlı xarici təzyiqlərə qarşı vahid alət təmin edir.
Vahid qaydalar, şəffaf lisenziya prosedurları və çoxşaxəli siyahıların avtomatik Avropa hüququna inteqrasiyası tənzimləyicilər və biznes üçün işi asanlaşdıracaq və altı aylıq sanksiya dövrlərinə bağlılığı aradan qaldıracaq.
Poliqon.info
