Ərəb-İslam liderləri İsrailin Qətərə hücumunu pislədi, regional nəticələr barədə xəbərdarlıq etdi...
Dohada keçirilən fövqəladə sammitdə ərəb və müsəlman liderləri İsrailin Qətərdəki “HƏMAS” rəsmilərinə uğursuz hava hücumunu pisləyərək bunu beynəlxalq hüququn pozulması və sülhə təhdid adlandırıblar, İsrailə qarşı qanuni fəaliyyətə və iqtisadi təzyiqə çağırıblar.
Moderator.az bu haqda İsrailin "Ynet" portalına istinadla xəbər verir.
Regional mənbələrə görə, İsrailin Qətərin paytaxtında “HƏMAS”-ın yüksək rütbəli xadimlərini hədəf alan və uğursuzluqla nəticələnən hava hücumundan sonra ərəb və müsəlman ölkələrinin liderləri bazar ertəsi Dohada “Fövqəladə Ərəb İslam Zirvəsi”nə toplaşıblar.
Qətər əmiri və zirvə toplantısına ev sahibliyi edən Şeyx Təmim bin Həməd Əl Tani iclası açaraq, tədbirdə iqamətgahları bombalanan “HƏMAS” liderlərinin və danışıqlar aparan nümayəndə heyəti üzvlərinin də iştirak etdiyini söyləyib.
O, hücumu “xainlik” adlandırıb, bunun Körfəz dövlətinin vətəndaşlarını və dünyanı şoka saldığını iddia edib və İsrailin Qəzzadakı müharibəsini soyqırım müharibəsinə çevirdiyini bildirib. Əl Tani qeyd edib ki, Qətər uzun müddətdir İsrailli girovların və fələstinli məhbusların azad edilməsinə səbəb olan danışıqları asanlaşdıran vasitəçi olub.
O, iddia edib ki, zərbə zamanı “HƏMAS” rəhbərliyi Qətər və Misir vasitəsilə aldıqları ABŞ təklifini nəzərdən keçirirmuş. Onun sözlərinə görə, müzakirənin yeri bütün iştirakçılara məlum olub. Əl Tani eyni vaxtda siyasi liderlərə sui-qəsd cəhdi edərkən İsrailin sülh danışıqlarına necə girə biləcəyini sual altına alıb: “Danışıqlarda tərəflərə qarşı davamlı və sistematik təcavüz danışıqların özünə xələl gətirir.
Əmir həmçinin İsraili Qəzzanı əhalisini kökündən qoparmaq vasitəsi kimi yaşayış üçün yararsız hala salmaqda ittiham edib. O, İsrailin Suriyanı bölmək planlarının baş tutmayacağı barədə xəbərdarlıq edib və İsrail hökumətinin siyasətini ekstremist və “irqi terror” kimi tənqid edib. Əl Tani deyib ki, əgər İsrail 2002-ci il Ərəb Sülh Təşəbbüsünü daha əvvəl qəbul etsəydi, regional sülh və sabitlik çox faciədən xilas ola bilərdi.
Sammitin iştirakçıları arasında Ərəb Liqası və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin liderləri də olub. Əsas fiqurlar arasında İran prezidenti Məsud Pezeşkian; Səudiyyənin vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salman; İordaniya Kralı Abdullah; Misir prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisi; Livan prezidenti Cozef Aun; Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraa; İraqın Baş naziri Məhəmməd Şia əl-Sudani; Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan; Fələstin Muxtariyyətinin sədri Mahmud Abbas və başqaları olub.
Sammitdə zərbəni pisləyən, iştirakçıların İsrailin vasitəçilik səylərinə müdaxiləsi adlandırdıqları şeyi rədd edən və regional təhlükəsizliyə təsirləri barədə xəbərdarlıq edən birgə bəyannamə qəbul ediləcəyi gözlənilir.
Misirli əs-Sisi xəbərdarlıq edib ki, İsrailin “ehtiyatsız davranışı” münaqişəni gücləndirir və regional sabitliyi təhdid edir. Sammitdə çıxış edən əl Sisi Dohadakı hava hücumunu “beynəlxalq hüququn ciddi şəkildə pozulması” və “təhlükəli presedent” adlandıraraq, İsraili bölgəni hücumların normallaşdırıldığı zonaya çevirməkdə ittiham edib.
O vurğulayıb ki, İsrailin təhlükəsizliyi və suverenliyi güc yolu ilə deyil, yalnız beynəlxalq hüquqa və qonşu dövlətlərin suverenliyinə hörmət etməklə əldə edilə bilər. "İsrailin artan xaosu və təkəbbürü bizi ortaq ərəb-islam baxışı inkişaf etdirməyə məcbur edir" dedi.
Əl Sisi həmçinin Misirin fələstinliləri öz torpaqlarından didərgin salmağa yönəlmiş istənilən plana qarşı olduğunu bir daha təkrarlayıb və Fələstin məsələsində ciddi addım atmağa çağırıb. “Bizim bugünkü mesajımız aydındır: biz suverenliyimizə qarşı heç bir hücumu qəbul etməyəcəyik” deyən Sisi regional problemlərin həlli üçün ərəb-islam məsləhətçi mexanizminin yaradılmasını təklif edib.
İsrail vətəndaşlarına birbaşa müraciət edən əl Sisi xəbərdarlıq edib ki, mövcud siyasətlər sülhün gələcəyinə zərbə vurur və təkcə İsrailin deyil, bütün regionun təhlükəsizliyini təhdid edir. “Bölgənin münaqişə vəziyyətinə qayıtması və nəsillərin sülhməramlı səylərini puça çıxarması nəticəsində nəticələr ağır olacaq” dedi. “Sələflərimizin sülh üçün səylərinin boşa çıxmasına imkan verməyin.”
İordaniya kralı Abdullah da İsrailin hücumunu pisləyərək, bunu Qəzzada təxminən iki il əvvəl başlayan müharibədən bəri daha geniş təcavüz modelinin bir hissəsi kimi qiymətləndirib. “Bu müddət ərzində İsrail ardıcıl olaraq beynəlxalq hüququ və ümumbəşəri dəyərləri pozub, İordan çayının qərb sahilində qeyri-qanuni hərəkət edib və iki dövlətli həllə mane olub”. "İndi o, təcavüzünü Qətərin suverenliyinə qədər genişləndirdi."
O, xəbərdarlıq edib ki, İsrailin Livan və Suriyaya qarşı davam edən təhdidləri, Qəzzada və indi də Qətərdəki hərəkətləri ilə birlikdə nəzarətsiz eskalasiya siyasətini nümayiş etdirir. “İsrail hökuməti hegemonluğunu davam etdirir, çünki beynəlxalq ictimaiyyət onun qanundan yuxarı hərəkət etməsinə icazə verir”, - Abdullah bildirib.
Vəziyyəti dönüş nöqtəsi adlandıran kral ərəb və müsəlman xalqlarını diplomatik və strateji alətlərini yenidən nəzərdən keçirməyə çağırıb. "Bu sammit İsrailin ekstremist hökumətinin yaratdığı təhlükəyə qarşı əməli qərarlar verməlidir. Onun Qətərə təcavüzü bu təhlükənin sərhəd tanımadığını sübut edir".
O, liderləri “aydın, qəti və çəkindirici” cavab verməyə çağırıb.
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İsrailin Dohaya endirdiyi hava hücumunu pisləyib və İsrailin indi bütün bölgəni təhdid edən təcavüzünün artması kimi qiymətləndirib. “Qətərə hücum İsrailin təkəbbürünü təhlükəli həddə çatdırıb” dedi. “Netanyahu hökuməti Fələstin xalqının qırğını davam etdirməyə və bölgəni xaosa sürükləməyə çalışır”.
Ərdoğan İsrail siyasətçilərini “Böyük İsrail” anlayışını təbliğ etməkdə ittiham edib və yüksək vəzifəli İsrail rəsmilərini beynəlxalq hüquqi mexanizmlər çərçivəsində məsuliyyətə cəlb etməyə çağırıb. O, müsəlman ölkələrini İsrailə iqtisadi təzyiq göstərməyə çağırıb və deyib ki, keçmiş təcrübə bu cür tədbirlərin effektiv olduğunu göstərib. “Biz İslam dövlətləri arasında ortaq əməkdaşlıq çərçivələri yaratmalıyıq” dedi. “Biz Fələstin xalqının köçürülməsini, soyqırımını və ya bölünməsini qəbul edə bilmərik”.
İranlı Pezeşkian tənqidləri təkrarlayaraq, İsrailin Qətərə endirdiyi zərbənin onun Qəzzadakı hərbi kampaniyasını dayandırmaq səylərinə zərbə vurmaq məqsədi daşıdığını iddia edib. "Sionist varlığın liderləri ədalət qarşısında cavab verməlidir" dedi. "Heç bir ərəb və ya islam ölkəsi İsrail təcavüzündən sığortalanmayıb. Bizim birləşməkdən başqa seçimimiz yoxdur".
Suriyanın Əl-Şaraa bir dəqiqəlik qısa müraciətində İsrailin Qəzzaya zərbələrinin davam etdiyini və İsrailin son 9 aydır Suriyaya hücum etdiyini bildirib. "İsrailin bu qəddar hücumu qarşısında Qətərin yanındayıq" dedi.
Bu arada “Reuters” xəbər verib ki, sammitin yekun qətnaməsinin yenidən işlənmiş layihəsində İsrailin hücumunun İsrailin ərəb dövlətləri ilə əlaqələrinə təhlükə yaratdığı barədə xəbərdarlıq edilib. Sənəddə İsraillə mövcud diplomatik razılaşmalara işarə edilmiş bir istinad var və davamlı təcavüzün onları təhlükə altına sala biləcəyi barədə xəbərdarlıq edilir.
Bəyannamə layihəsi bir daha təsdiq edir ki, “İsrailin Qətərə qəddar hücumu”, “soyqırım, etnik təmizləmə, aclıq, mühasirə və müstəmləkəçilik fəaliyyəti və genişlənmə siyasəti” daxil olmaqla, davam edən düşmənçilik hərəkətləri ilə yanaşı, regionda sülh və birgəyaşayış üçün ciddi təhlükədir. O, həmçinin xəbərdarlıq edir ki, bu cür hərəkətlər həm hazırkı, həm də gələcək razılaşmalar da daxil olmaqla, İsraillə normallaşma prosesini poza bilər.
Xəbər verildiyi kimi, Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov da Qətər Dövlətinin paytaxtı Doha şəhərində keçirilən Fövqəladə Ərəb-İslam Sammitində iştirak və çıxış edib.
Azərbaycan XİN xəbər verir ki, çıxışda Qətərə edilən son hava hücumunun dərin narahatlıq doğurduğu bildirilib, Qətərin suverenliyi və ərazi bütövlüyünə dəstək ifadə olunub. Beynəlxalq hüququn və BMT Nizamnaməsinin prinsiplərinə sadiq qalaraq gərginliyin daha da dərinləşməməsinə çağırış edilib.
