ain.az, Moderator.az portalına istinadən məlumat verir.
"Biz kainatın tərkib hissəsiyik və eyni zamanda kainat bizdə yaşayır..."
Nyu-Yorkun məşhur astrofiziki Nıl Deqrass Tayson kosmos, yadplanetlilər və insanlığın yeri barədə oxucuların suallarına cavablar verib.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "inosmi.ru" nəşri yazıb.
- Kometa və ya asteroid Yer kürəsini məhv edə bilərmi?
Kometa və ya asteroid Yer üzündə həyatın məhvinə səbəb ola bilər, amma planetin özü məhv olmaz. Buna görə də insanların, xüsusən də ətraf mühit hərəkatının bəzi nümayəndələrinin "biz Yer kürəsini xilas etməliyik" deməsi planetimizin nə qədər davamlı olduğunu anlamadıqlarının göstəricisidir. Yer özünü uca səviyyədə qoruyub - Mars ölçülü proto-planetlə toqquşma nəticəsində Ay yaranıb və Yer yoxa çıxmayıb.
Əsl sual odur: göy cismi Yer üzündə həyatı məhv edə bilərmi? Bəli, belə şeylər əvvəllər baş verib və yenidən baş verə bilər. Yalnız əgər biz asteroidləri yolundan yayındırmağın yolunu tapmasaq. Mən istəmirəm ki, bütün qalaktika bizi öz kosmik proqramı olmasına rəğmən asteroid səbəbindən məhv olmuş yeganə növ kimi ələ salsın, bu, olduqca alçaldıcı olar. Yox, belə şeyə yol vermərik.
- Yadplanetlilər varmı?
Bilmərəm. Onları axtarırıq. Amma mən demək olar ki, əminəm ki, onlar hələ Yerə gəlməyiblər. Əks halda qəribə olardı ki, gəlib yalnız ABŞ-ın hökumət obyektlərini ziyarət etsinlər. Yaxşı, ola bilər ki, onlar mövcuddur və bizi ziyarət ediblər, amma onların təbiəti aydın deyil və məqsədləri yalnız Amerikanın bağlı dəniz bölgələrini hədəf almaqdır.
- Kainatda sizi nə daha çox həyəcanlandırır?
Hər şey. Amma xüsusilə bizi təşkil edən elementlərin, məsələn, bizim bədənlərimizdə olan hidrogenin - Böyük Partlayış anında necə meydana gəldiyi fikri məni dərin hisslərlə doldurur. Karbon, azot, oksigen, silikon, dəmir - bunlar Böyük Partlayışda yaranmayıb; onlar ulduzların nüvəsində termonüvə birləşməsi nəticəsində əmələ gəlib. Bu ulduzlar partlayıb maddələrini qalaktikaya səpələyir, nəticədə növbəti nəsil ulduzlar ətrafında planetlər formalaşır.
Bəzi planetlərdə həyat üçün uyğun şərtlər yaranır. Biologiya həddindən artıq mürəkkəb kimya deyilsə, bəs nədir? Kimyanı isə fizika olmadan anlamaq mümkün deyil. Beləliklə, hər şey bir-biri ilə bağlıdır. Biz ulduz tozundaniq. Biz kainatda yaşayırıq, kainat isə içimizdə yaşayır. Bu, XX əsr astrofizikasının bizim mədəniyyətimizə verdiyi demək olar ki, ruhani bir hədiyyədir. Bu məni çox emosional edir.
- Ağıl və ya şüurlu həyat təkcə təsadüfdür, yoxsa qaçılmazdır?
Burada bir neçə məqam var. Əgər Yer üzündə tək ağıllı növ biziksə, ağıl nə qədər qaçılmaz ola bilər ki? Halbuki planetimizin artıq 4,8 milyard il yaşı var? Əgər ağıl qaçınılmaz olsaydı, o, həyat ağacında daha tez-tez ortaya çıxmalıydı, amma bu baş verməyib. Buna görə də onun nə dərəcədə qaçılmaz olduğu məlum deyil.
Əgər yadplanetlilər yarım milyon il əvvəl ağıl axtararaq bizə gəlsəydilər, - bu, Yer tarixi ilə müqayisədə anlıq bir zaman kəsiyidir, - biz hələ burada olmazdıq və heç nə tapmazdılar. Demək olmaz ki, ağıl qaçılmazdır. Nə isə qorxduğumuz və indiki dövrdə baş verə biləcək ehtimal isə budur: yadplanetlilər planetimizi ziyarət edib özlərinə qayıdıb deyə bilərlər ki, "Yer üzündə ağıllı həyat əlaməti tapılmadı".
- Kainat nə vaxt yox olacaq?
Alovla deyil, buzla. Partlayışla deyil, inilti ilə. Biz geri dönüşü olmayan genişlənmə yolundayıq - bu genişlənmə heç vaxt dayanmayacaq və heç vaxt yavaşlamayacaqsa, qaranlıq enerji hökm sürərsə, 10 üstü 22 il sonra genişlənmə o qədər sürətlənər ki, məkan-zaman toxumasını parçalayar - biz buna "Böyük qırılma" deyirik. Mən bunu təsəvvür etmək belə istəmirəm.
- Teleportasiya mümkündürmü?
Teleportasiya zamanı siz dematerializə olmalı, enerjinin bir dəstəsinə çevrilməli və sonra oraya daşınmalısınız, bütün sizə aid məlumat, yəni kim olduğunu saxlanmalıdır. Amma materiyanı enerjiyə çevirdikdə bu məlumatı mütləq itirəcəksiniz. Siz onu necə saxlayıb sonra atomları bir yerə toplayıb sinapslarınızdakı bütün informasiyanı geri qaytaracaqsınız?
Mən şəxsi olaraq "qurd dəliyi" (wormhole) ixtirasını gözləyirəm: bir addım atırsınız və artıq təyinat yerindəsiniz. Heç bir dematerializasiya, atomların yenidən yığılması və bütün neyrosinapsların məlumatının bərpası məsələsi yoxdur. Siz sadəcə "qurd dəliyi"ndən keçir və istədiyiniz yerə gəlirsiniz.
Teleportasiya? Xeyr, mən bunun heç vaxt baş verməyəcəyini düşünürəm, çünki məlumatın qorunması problemi var. Başqa variant - altməkan mühərrikləri və ya məkanı əyməklə səyahət. Mexanizm belədir: mən buradayam, ora getmək istəyirəm, amma vaxt çox sərf olunur, ona görə də məkanı əyib qısa məsafəni "tullanırıq" və sonra yenidən düzəldirik. Bu yolla qalaktikaları reklam fasiləsi müddətində keçmək olar.
- Kainatda ən qəribəsi nədir?
Onu kəşf edə bilməyimizin özü.
Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün ain.az saytını izləyin.
