"Stenford alimləri Z944 adlı preparatla beynin gizli "filtrini" işə salıb- autizm və epilepsiya müalicəsində yeni üfüqlər açılır..."
Autizm uzun illərdir elm dünyasının ən böyük sirlərindən biri olaraq qalır. Bu pozuntu insanın dünyanı qavrama tərzini dəyişir, onun sosial münasibətlərini, emosional reaksiyalarını və gündəlik davranışlarını dərin şəkildə təsirə məruz qoyur.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "Daily Mail" nəşri yazıb.
Dünyada milyonlarla insan bu diaqnozla yaşayır, ailələr isə illərlə müxtəlif terapiya üsullarını sınasa da, universal bir dərman həlli tapılmayıb. Lakin ABŞ-ın nüfuzlu Stenford Tibb Universiteti alimləri son araşdırmaları ilə vəziyyəti dəyişə biləcək sensasiyalı nəticələr əldə ediblər.
Beynin "süzgəcində" gizlənən sirr
Araşdırmaçılar diqqəti beynin kiçik, lakin kritik bölgəsinə - talamusun retikulyar nüvəsinə yönəldib. Bu hissə insanın sensor dünyaya münasibətini müəyyən edən "filtr" rolunu oynayır. Sağlam beyində bu filtr işıqların və səslərin intensivliyini yumşaldır, onları idarəolunan dərəcədə ötürür.
Autizmli fərdlərdə isə bu filtr çox vaxt "pozulur", nəticədə adi işıq və ya səs belə ağrılı, dözülməz dərəcədə güclü qəbul olunur. Heyvanlar üzərində aparılan təcrübələr göstərib ki, məhz bu bölgədə neyronların həddindən artıq aktivliyi autizmin davranış və sosial təzahürlərini gücləndirir.
Z944 - təsadüfi kəşf, böyük ümid
Alimlər bu neyron aktivliyini cilovlamaq üçün əvvəllər epilepsiyanın müalicəsi məqsədilə hazırlanmış Z944 (uliksakaltamid) preparatını sınayıb. Nəticə gözlənilməz olub - dərmanın yalnız bir dozası autizm simptomlarının mühüm qismini zəiflədib.
Siçanlar üzərində aparılan sınaqlarda müşahidə edilib ki, preparat işığa və səsə qarşı həssaslığı xeyli azaldır, təkrarlanan hərəkətləri və özünə zərər davranışlarını zəiflədir, sosial ünsiyyət bacarıqlarını yaxşılaşdırır, qıcolma riskini minimuma endirir.
Maraqlıdır ki, eyni preparat epilepsiyanın simptomlarını da aradan qaldıra bilir. Bu isə alimlərin çoxdan düşündüyü bir hipotezi gücləndirir: autizm və epilepsiya beynin eyni bioloji mexanizmləri üzərində qismən kəsişir. Statistikaya görə, autizmli insanlarda epilepsiyaya meyl adi əhalidən 30 dəfə yüksəkdir.
Həqiqi insan hekayələri: ümid və çətinliklər
Autizmli uşaqları olan ailələr uzun illərdir ki, gündəlik həyatın çətinlikləri ilə üzləşir. Məsələn, işıq və səsin həddindən artıq təsiri səbəbindən, uşaqlar mağazada, məktəbdə və ictimai yerlərdə çətinliklə uyğunlaşır. Təkrarlanan hərəkətlər və sosial ünsiyyət problemləri ailə üzvləri üçün daimi stress mənbəyidir. Bəzən kiçik dəyişikliklər belə böyük narahatlığa səbəb olur. Z944 kimi preparatın potensial təsiri isə ailələr üçün real ümid işığı deməkdir: bir doza ilə uşağın hissiyyatı yumşala, sosial bacarıqları artar və gündəlik həyatı daha idarəolunan ola bilər.
Gələcək perspektivlər
Mütəxəssislər bildirir ki, Z944 həm autizmi, həm də epilepsiyanı eyni vaxtda hədəf alan ilk potensial preparat ola bilər. Lakin dərman hələ klinik sınaqlardan keçməyib, insanlar üzərində təhlükəsizliyi və effektivliyi sübut olunmayıb. Alimlər açıq şəkildə xəbərdarlıq edir: bu, möcüzəvi həll deyil, amma nevrologiya sahəsində tamamilə yeni bir istiqamətin başlanğıcıdır. Əgər gələcək sınaqlar uğurlu olsa, bu kəşf milyonlarla autizmli insanın və onların ailələrinin həyatını dəyişə, sosial inteqrasiyanı asanlaşdıra və gündəlik çətinlikləri əhəmiyyətli dərəcədə yüngülləşdirə bilər.
