Süni intellekt (Sİ) artıq həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Avtomatlaşdırılmış istehsal xəttlərindən tutmuş tibbi diaqnostika, maliyyə sektoru, təhsil və hətta gündəlik qərar qəbuletmə proseslərinə qədər bir çox sahədə onun tətbiqi sürətlə genişlənir. Lakin texnologiyanın bu qədər inkişafı etik sualları da gündəmə gətirir. İnsanların yerinə maşınların qərar verməsi, fərdi məlumatların qorunması, süni intellektin sosial bərabərliyə təsiri və gələcəkdə iş yerlərinin taleyi kimi məsələlər artıq yalnız texnoloji deyil, həm də fəlsəfi və sosial diskussiyaların mövzusudur.
Süni intellektin ən mürəkkəb etik dilemmlarından biri onun verdiyi qərarlara görə məsuliyyətin kimə aid olmasıdır. Məsələn, avtonom avtomobil qəza törətdikdə günah kimdədir – proqramı yazan mühəndisdə, istehsalçı şirkətdə, yoxsa sistemin özündə? Bu sual hələ də hüquq mütəxəssislərinin və etik araşdırmaçıların qarşısında açıq qalır.
Sİ sistemləri böyük həcmdə şəxsi məlumatlarla işləyir. Bu məlumatlar düzgün qorunmadıqda, fərdi həyatın məxfiliyi pozula bilər. Sosial şəbəkələrin istifadəçi davranışlarını analiz edib onların maraqlarına uyğun reklam yönəltməsi artıq mübahisə doğuran bir məsələdir. İnsanların icazəsi olmadan şəxsi məlumatların istifadəsi həm hüquqi, həm də etik baxımdan ciddi narahatlıq yaradır.
Süni intellekt sistemləri mövcud məlumat bazaları üzərində qurulur. Əgər bu məlumatlarda ayrı-seçkilik elementləri varsa, nəticədə süni intellekt də diskriminativ qərarlar verə bilər. Məsələn, işə qəbul sistemlərində gender və ya irqi üstünlüklərin təkrarlanması real risktir. Bu, süni intellektin yalnız texnoloji deyil, həm də sosial məsuliyyət daşıdığını göstərir.
Süni intellektin inkişafı bir tərəfdən məhsuldarlığı artırır, digər tərəfdən isə minlərlə iş yerinin avtomatlaşdırılması ilə nəticələnə bilər. Bu, xüsusilə az ixtisas tələb edən sahələrdə çalışan işçilər üçün böyük sosial və iqtisadi risk yaradır. Lakin digər tərəfdən yeni texnologiyalar yeni peşələrin də yaranmasına şərait yaradır. Burada əsas məsələ balansın düzgün qurulması və təhsil sistemlərinin dəyişən əmək bazarına uyğunlaşmasıdır.
