Alimlər qızılın rekord həddə qədər qızdırıldıqdan sonra da bərk qaldığını sübut etdilər...
ABŞ-ın Kaliforniya ştatındakı SLAC Milli Sürətləndirici Laboratoriyasının alimləri ilk dəfə olaraq planetlərin dərinliklərində, ulduzlarda və nüvə sintezi qurğularında rast gəlinən “isti sıx maddə”də atomların temperaturunu birbaşa ölçməyə nail olublar.
Poliqon xəbər verir ki, aparılan təcrübə barədə məqalə Nature jurnalında dərc olunub.
İndiyədək bu cür sistemlərin temperaturu yalnız təxmini hesablamalarla müəyyən edilirdi və böyük səhv payına malik idi. Alimlər lazer vasitəsilə qızıl nümunəsini ultrayüksək sürətlə qızdıraraq onun üzərindən LCLS lazerindən çıxan superparlaq rentgen şüası buraxıblar. Atomların titrəyişinə görə rentgen şüalarının tezlikdəki yerdəyişməsini izləyən tədqiqatçılar atomların sürətini, deməli, dəqiq temperaturunu hesablamağa nail olublar.
Nəticə alimləri heyrətə salıb: qızıl 19 000 kelvinə qədər qızdırılıb — bu, onun ərimə temperaturundan 14 dəfədən çox yüksəkdir. Lakin buna baxmayaraq, material öz bərk kristal quruluşunu saxlayıb.
Bu nəticə uzun illər qəbul edilən “entropiya fəlakəti” nəzəriyyəsini təkzib edib. Həmin nəzəriyyəyə görə, bərk cisimlərin həddindən artıq qızdırılması mümkün deyil və maddə mütləq dağılmalıdır. Yeni kəşf göstərib ki, trilyonluq saniyələrin bir hissəsində qızdırıldıqda material bu fəlakətli dağılmadan yayınaraq bərk qala bilər.
Alimlər bildirirlər ki, burada termodinamika qanunları pozulmur, sadəcə, enerjinin maddəyə ötürülmə sürəti kristal quruluşu dağıtmağa imkan tapmır.
Bu kəşf təkcə fundamental elmdə deyil, həm də tətbiqi sahələrdə yeni imkanlar açır: planetlərin daxili təbəqələrinin öyrənilməsindən tutmuş nüvə sintezi üçün daha effektiv hədəflərin hazırlanmasına qədər. Tədqiqatçılardan biri, Bob Naglerin sözlərinə görə, ilk təcrübənin belə mövcud nəzəriyyəni alt-üst etməsi gələcəkdə bir sıra yeni kəşflərin olacağından xəbər verir.
Poliqon.info
