Lent az saytından verilən məlumata əsasən, ain.az məlumatı açıqlayır.
Ulduzların yaranma prosesi dayanmış qalaktikalar nəzəriyyəyə görə, kainat tarixinin ilk milyard ilində mövcud olmamalıdır.
Lent.az xarici media istinadən xəbər verir ki, amma onlar mövcuddur. Astronomlar James Webb kosmik teleskopunun köməyi ilə Böyük partlayışdan sonrakı ilk milyard il ərzində çox fərqli kütləyə sahib 14 yeni “yatmış qalaktika” aşkar ediblər. Bu qalaktikalarda yeni ulduzların yaranma prosesi dayanıb. Yeni kəşf kainatın erkən tarixi və qalaktikaların təkamülünü daha yaxşı anlamağa imkan verir. Qalaktikalarda ulduzların formalaşması müxtəlif səbəblərə görə dayana bilər. Qalaktikanın mərkəzində yerləşən, güclü şüalanma yayan superkütləli qara dəlik ulduzlararası qazı qızdıraraq qalaktikanı soyuq qazdan məhrum edə bilər. Bu isə ulduzların yaranması üçün əsas komponentdir. Yaxınlıqdakı qalaktikalar soyuq qazı özlərinə çəkə bilər ki, bu da yeni ulduzların yaranma prosesini dayandırır.
Belə halda qalaktikalar tamamilə qeyri-aktiv və ya əbədi olaraq “yatmış” vəziyyətdə qala bilərlər. Qalaktikaların qeyri-aktiv hala gəlməsinin başqa bir səbəbi də var. Bu, qalaktikadakı ulduzlararası soyuq qazın, supernova partlayışları, güclü ulduz küləkləri və ya ulduz işığı ilə bağlı təzyiq kimi ulduz prosesləri nəticəsində qızdırılması və ya kənara atılması zamanı baş verir. Bu halda qalaktika müəyyən müddətə “yatmış” vəziyyətə keçir. Adətən belə mərhələ 20-25 milyon il davam edir. Bundan sonra qalaktikada lazımi şərait yarandıqda ulduzların yaranma prosesi yenidən başlayır. Keçən il astronomlar kainatın mövcudluğunun ilk milyard ili ərzində 4 yatmış qalaktikanı ilk dəfə aşkar etdilər. Onlardan üçünün kütləsi Günəşin kütləsindən bir milyarddan az, birinin isə 10 milyarddan çox idi.
İndi isə astronomlar həmin dövrə aid 14 yeni yatmış qalaktika aşkarlayıblar. Bu qalaktikaların kütləsi Günəşin kütləsinin 40 milyonundan 30 milyardına qədər dəyişir. Alimlərin sözlərinə görə, erkən kainatda yatmış qalaktikaların kəşfi tamamilə gözlənilməz idi. Hesab edilirdi ki, bunlar gənc qalaktikalar olduğu üçün aktiv şəkildə ulduz formalaşdırmalıdırlar. Alimlər güman etdilər ki, bu qalaktikalar daimi yox, müvəqqəti olaraq qeyri-aktiv vəziyyətdə ola bilərlər. Sonrakı tədqiqat bunu təsdiqlədi. Astronomlar müəyyən etdilər ki, müşahidə olunan bütün yatmış qalaktikalar ulduz yaranmasını onlara baxılmasından 10-25 milyon il əvvəl dayandırıblar.
Bu o deməkdir ki, bu qalaktikalarda yeni ulduzların dövri olaraq yaranması baş verir və onlar ən azı 10-25 milyon il ərzində sakit qalırlar. Alimlərin fikrincə, qalaktikaların qeyri-aktiv vəziyyətə keçməsinə supernova partlayışları və ya güclü ulduz küləkləri səbəb olub. Lakin bu qalaktikalar yenidən yeni ulduzların yaranmasına başlaya bilərlər, baxmayaraq ki, buna tam əminlik yoxdur. Hazırkı müşahidələr isə göstərir ki, qalaktikalar həmişəlik qeyri-aktiv hala gəlməməlidirlər. Yatmış qalaktikalar çox nadir rast gəlindiyi üçün onların bir çox xüsusiyyətləri hələ də sirr olaraq qalır. Astronomlar ümid edirlər ki, gələcək müşahidələr bu qalaktikalar haqqında daha çox məlumat verəcək.
Hadisənin gedişatını izləmək üçün ain.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
