Balıkəsir və Manisa Türkiyənin ən aktiv seysmik zonalarından birində yerləşir. Son 25 il ərzində iki əyalətdə maqnitudası 4,0 və yuxarı olan çoxsaylı zəlzələlər qeydə alınıb: bunların bəziləri Edremit körfəzi kimi dəniz ərazilərində, digərləri isə quruda baş verib. 10 avqust 2025-ci ildə Balıkəsirdə Sındırgıda ölçülən 6,1 bal gücündə zəlzələ son hadisələrin ən güclüsü idi. Burada təkanların, dərinliklərin, afterşokların və bölgənin seysmotektonik mənzərəsinin vilayətdən-vilayətə bölgüsü var.
Hafta.az-ın yazdığna görə, geoloq-professr.Şənər Üşüməzsoy və zəlzələ üzrə mütəxəssis, professor Süleyman Pampal Balıkəsirdə baş verən zəlzələ ilə bağlı təəccüblü açıqlamalar verib.
10 avqust 2025-ci ildə mərkəzi Sındırgıda yerləşən 6,1 ballıq zəlzələ təxminən 11 kilometr dərinlikdə baş verib. Balıkəsir, İzmir, İstanbul və Bursa da daxil olmaqla geniş ərazidə hiss olunub. İlk saatlarda zəlzələlər sürətlə gücləndi: ardıcıl təkanlar qeydə alınıb. Bu tipli afterşokların orta dərəcədə dərin fokuslu bu zəlzələlərdə günlərlə, bəzi hallarda isə həftələrlə davam edəcəyi gözlənilir.
Bu əsas sarsıntı regionun kontinental qırılmalarının yaratdığı qırılma hesab edilir. Egeyin genişlənmə rejimi və Mərmərənin gərginlik sahəsi Balıkəsir oxu boyunca üst-üstə düşür və bu, həm sürüşmə, həm də normal qırılma xüsusiyyətlərinə malik zəlzələləri mümkün edir. Bir-birindən 10-12 kilometr məsafədə olan zəlzələnin dərinliyi kövrək üst qabığın əhəmiyyətli dərəcədə qırılmasından xəbər verir.
2000-ci ildən sonra Balıkəsirdə bir neçə mühüm mövzu önə çıxır. 20 oktyabr 2006-cı ildə Manyas-Kuş gölünün şimalında 5,2 bal gücündə dayaz, güclü zəlzələ qeydə alınıb. 2 aprel 2008-ci ildə Gönendə 4,9 bal gücündə, 12 avqust 2010-cu ildə isə Balya yaxınlığında 4,3 bal gücündə zəlzələlər ölçülüb. Həmin ilin sonunda - 2010-cu il dekabrın 31-nə keçən gecə Mərmərə dənizindəki Avşa adasının yaxınlığında başqa bir 4,5 bal gücündə sahil fəaliyyəti müşahidə edilib.
Son illər başqa bir diqqət çəkən bölgə Edremit körfəzi oldu. 21 yanvar 2025-ci ildə Egey dənizində körfəzin sahillərində 5,2 bal gücündə və 8,7 km dərinlikdə zəlzələ qeydə alınıb. Zəlzələ Balıkəsirdə sahil rayonlarında, həmçinin Ayvacık-Çanaqqala və İzmir xətti boyunca hiss olunub. 24 iyun 2024-cü ildə Savaştəpədə daha bir 4,7 ballıq daxili fəaliyyət qeydə alınıb. Balıkəsirdə zaman-zaman cənub-şərq seqmentlərində yığılan stress atılır.
Edremit körfəzi və Mərmərə dənizindəki yeraltı təkanlar daha çox geniş ərazidə hiss edilsə də, qurudakı zərər profili dərinlik və fokus mexanizmindən asılı olaraq məhdud ola bilər. İçəridə, Manyas, Gönen və Sındırgı xətləri boyunca, yaşayış məntəqələrinə yaxın dayaz və mülayim zəlzələlər, xüsusilə zəif yer şəraitində onların ehtimalını artıra bilər.
Manisa cəbhəsi boyunca iki fərqli dövr gözə çarpırdı. 2017-ci ildə mərkəzi Saruhanlı və Selendi, 5,1 və 5,0 olan zəlzələlər, ardınca 27 mayda Saruhanlıda 5,1 və Gölmarmarada 4,4 bal gücündə zəlzələlər baş verib. Bu zaman kənd yerlərində kərpiç tikililərə məhdud ziyan dəydiyi bildirilib. 22 yanvar 2020-ci ildə mərkəzi Akhisar-Musalar bölgəsində olan 5,4 bal gücündə zəlzələ son illər ən çox hiss olunan Manisa zəlzələsi idi. Təxminən 7 km dərinlikdə baş verən əsas təkandan üç dəqiqə sonra 4,4 bal gücündə yeni titrəmə baş verdi. Sonrakı günlərdə çoxsaylı 4,1 və daha kiçik təkanlar qeydə alınıb. 28 yanvar 2020-ci ildə Kırkağaçda 11,8 kilometr dərinlikdə 4,8 (bəzi ölçmələrə görə 5,1) bal gücündə daha bir zəlzələ baş verib.
Manisanın seysmik xüsusiyyətləri Egey genişləndirmə rejiminin istehsal etdiyi qraben sistemləri ilə sıx bağlıdır. Gediz Grabeni boyunca normal qırılmalar Akhisar, Kırkağaç, Saruhanlı və Gölmarmara kimi rayonlarda vaxtaşırı gərginlik salınmasına səbəb olur. Bu qırıqların parça-parça qırılmaları orta ölçülü, lakin tez-tez titrəmələr yaradır.
Balıkəsirdə daxili ərazilər və Manisa düzənliyi allüvial və yumşaq torpaqların üstünlük təşkil etdiyi əraziləri ehtiva edir. Bu cür torpaqlarda yer hərəkətinin gücləndirilməsi baş verir. Eyni maqnitudalı zəlzələ həm bərk qayada, həm də yumşaq yerdə müxtəlif intensivliklərdə hiss oluna bilər. Buna görə də, regional mikrorayonlaşdırma, bina inventarlaşdırılması və möhkəmləndirmə tədqiqatları çox vacibdir.
Balıkəsirdə, Sındırgıda 6,1 və Edremit Körfəzində 5,2, Manisada, Akhisarda 5,4 bal olan 2017-ci il klasteri 4,0-5,5 bal diapazonunda zəlzələlərin vaxtaşırı təkrarlandığını göstərir. Həm daxili, həm də quruda baş verən təkanları nəzərə alsaq, zəlzələlərin hər iki əyalət üçün "normal, lakin əhəmiyyətsiz olmayan" risk yaratdığı aydın olur. Afterşoklar 5 və ya daha böyük bal gücündə əsas təkanlardan sonra xüsusilə güclü olur: vətəndaşlar bu dövrlərdə zədələnmiş tikililərə girməkdən çəkinməli və ikinci təkanlara qarşı tədbir görməlidirlər.
Balıkəsirdə Sındırgı rayonunda baş verən 6,1 bal gücündə zəlzələ İstanbul, Bursa, İzmir, Manisa və Ankarada da hiss olunub. Bir nəfərin ölümü, yaralanmalar və binanın dağılması ilə nəticələnən zəlzələ bölgədə daha böyük zəlzələ ehtimalı ilə bağlı narahatlıqları artırıb. Zəlzələ üzrə mütəxəssis, professor Süleyman Pampal bildirib ki, Sındırgıdan Afyon və Konyaya qədər uzanan aktiv qırılma xətti 6-7 bal gücündə zəlzələlər yarada bilir və 1970-ci ildə 7,2 bal gücündə dağıdıcı zəlzələ baş verib.
Pampal, Balıkəsirdə baş verən zəlzələnin digər fayları tətikləmə ehtimalının yüzdə 5-dən az olduğunu, afterşokların davam edəcəyini bildirib. O, bütün qəzanın öz enerjisini buraxmadığını və nadir hallarda 7 bal gücündə zəlzələlər törətdiyini qeyd edib. Pampal, ən çox 6-7 bal gücündə zəlzələnin gözlənildiyini vurğulayaraq, bölgədə hər zaman zəlzələ ehtimalının olduğunu diqqətə çatdırıb.
Professor Şener Üşüməzsoy Sındırgıda baş verən 6,1 bal gücündə zəlzələdən sonra bölgədəki qırılma xətlərini qiymətləndirib. O, Dəmirçi faylını xüsusi vurğulayaraq, "Əgər bitişik qırıq parçalansa, 6,2 bal gücündə daha bir zəlzələ baş verə bilər. Dəmirçi tərəfi qırılmazsa, olmayacaq" deyib.
Üşüməzsoy, qırılmaların potensialını anlamaq üçün qayaların deformasiyasını araşdırdıqlarını izah edərək, "Biz qayaların içinə baxırıq, necə deformasiyaya uğradıqlarını, sonra da nə cür zəlzələ yarada biləcəklərini müəyyənləşdiririk" deyib. O, bölgədəki geoloji quruluşun keçmiş təkanlar nəticəsində necə formalaşdığını təhlil etdiklərini vurğulayıb.
YouTube kanalında da şərhlər paylaşan Üşüməzsoy Simav-Dəmirci-Sındırgı xəttinin geoloji yerini diqqətə çatdırıb. “Anadolu saat əqrəbinin əksi istiqamətində fırlanaraq cənuba doğru Aralıq dənizinə doğru hərəkət etdiyi üçün bu bölgələrdə bu gərginliyin əmələ gətirdiyi strukturlar meydana çıxır” deyən alim, regional fəaliyyətlə tektonik proseslər arasındakı əlaqəni açıqlayıb.
