BBC News Azərbaycanca Xidmətinin hazırladığı xəbərləri, təhlilləri və videoları birbaşa WhatsApp Kanalımızda izləyin. Qoşulmaq üçün linkə klikləyin.
Britaniyanın Baş naziri Keir Starmer bəyan edib ki, İsrail Qəzzada atəşkəs və müstəqil Fələstin dövləti perspektivinə qayıtmaq istəyi də daxil bir sıra şərtlərə əməl etməsə, London sentyabrda Fələstin dövlətini tanıyacaq.
İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu britaniyalı həmkarının bəyanatına kəskin reaksiya verib və bildirib ki, Londonun qərarı yalnız "Həmasın dəhşətli terrorizmini" təşviq edir.
Fələstin dövlətinin tanınması nə deməkdir və bu nəyi dəyişəcək?
Fələstin dövlətinin tanınması nə deməkdir?
Fələstin eyni zamanda mövcud olan və olmayan bir dövlətdir.
Xaricdəki diplomatik nümayəndəlikləri və Olimpiya Oyunları da daxil beynəlxalq idman yarışlarında iştirak edən komandaları ilə Fələstin yüksək beynəlxalq səviyyədə tanınır.
Lakin Fələstinin İsraillə davam edən münaqişəsi səbəbindən onun beynəlxalq səviyyədə razılaşdırılmış sərhədləri, paytaxtı və ordusu yoxdur. İsrailin İordan çayının qərb sahilini işğal etməsi səbəbindən 1990-cı illərin Oslo razılaşmasından sonra yaradılmış Fələstin Muxtariyyəti ərazisinə və əhalisinə tam nəzarət etmir. İsrailin işğalı altında olan Qəzza, faktiki olaraq, müharibə vəziyyətindədir.
Onun "kvazidövlət" statusunu nəzərə alsaq, Fələstin dövlətinin tanınması istər-istəməz bir qədər simvolik xarakter daşıyır. Bu, güclü mənəvi və siyasi bəyanatı təmsil edəcək, amma az şeyi dəyişəcək.
Və buna baxmayaraq, bu halda belə bir simvolik qərar çox əhəmiyyətlidir.
Böyük Britaniyanın Xarici İşlər Naziri David Lammy çərşənbə axşamı, iyulun 29-da BMT-dəki çıxışında qeyd etdiyi kimi, "Böyük Britaniya iki dövlət həllini dəstəkləmək üçün xüsusi məsuliyyət daşıyır".
Lammy daha sonra sələfi Xarici İşlər Naziri Artur Balfur tərəfindən imzalanmış 1917-ci il Balfour Bəyannaməsinə istinad edib: bu Bəyannamədə Britaniya ilk dəfə olaraq "Fələstində yəhudi xalqı üçün milli evin yaradılması" ideyasını dəstəkləmişdi.
Bununla belə, Lamminin qeyd etdiyi kimi, sənəddə "Fələstindəki qeyri-yəhudi icmalarının mülki və dini hüquqlarına xələl gətirə biləcək hər hansı hərəkətə yol verilməməsi" barədə təntənəli vəd də var.
İsrail tərəfdarları tez-tez qeyd edirlər ki, Lord Balfour birbaşa fələstinliləri qeyd etməyib və ya onların milli hüquqları haqqında heç nə deməyib.
Bununla belə, Britaniyanın 1922-ci ildən 1948-ci ilə qədər Millətlər Liqasının mandatı altında idarə etdiyi, əvvəllər Fələstin kimi tanınan ərazi uzun müddətdir ki, həll olunmamış beynəlxalq problem sayılır.
İsrailin Müstəqillik Bəyannaməsi 1948-ci il mayın 14-də elan edilib. Müstəqil Fələstin dövləti yaratmaq cəhdləri müxtəlif səbəblərdən uğursuzluğa düçar olub.
Lamminin qeyd etdiyi kimi, siyasətçilər "iki xalq üçün iki dövlət" sözlərini deməyə alışıblar.
Bu ifadə Şərqi Qüds və Qəzza zolağı da daxil olmaqla İordan çayının qərb sahilində İsrailin yanında Fələstin dövlətinin yaradılmasını nəzərdə tutur - bu, 1967-ci il Ərəb-İsrail müharibəsindən əvvəl mövcud olan sərhədlərə geniş şəkildə uyğundur.
Bununla belə, iki müstəqil dövlət yaratmaq üçün beynəlxalq səylər uğursuzluğa düçar oldu və İsrailin beynəlxalq hüquqa görə İordan çayının qərb sahilinin çox hissəsində qeyri-qanuni yerləşməsi bu konsepsiyanı mahiyyətcə boş bir şüara çevirdi.
Fələstin dövlətini kim tanıyıb?
Hazırda Fələstin dövləti BMT-yə üzv olan 193 ölkədən 147-si tərəfindən tanınır.
BMT-də o, "daimi müşahidəçi dövlət" statusuna malikdir ki, bu da ona təşkilatın işində iştirak etməyə icazə verir, lakin qərarların qəbulunda səsvermə hüququ vermir.
Nəzərə alsaq ki, Fransa da yaxın həftələrdə Fələstini tanımağa söz verib və əgər Böyük Britaniya da bu qərarı versə, Fələstin BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən dördünün dəstəyini qazanacaq (digər ikisi Çin və Rusiyadır).
Bu, İsrailin indiyədək ən güclü müttəfiqi olan ABŞ-ı azlıqda qoyacaq.
Washington 1990-cı illərin ortalarında Mahmud Abbasın rəhbərlik etdiyi Fələstin Muxtariyyətini tanısa da, onu heç vaxt dövlət kimi tanımayıb.
Bir neçə ABŞ prezidenti ərəb-İsrail münaqişəsinin bir mərhələsində müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılmasının tərəfdarı olduğunu bildirib. Lakin Donald Tramp onlardan biri deyil. Onun iki prezidentlik müddəti ərzində ABŞ-ın xarici siyasəti İsraili dəstəkləməyi öz üzərinə götürüb və qəbul edir.
İsrailin ən yaxın və ən güclü müttəfiqinin dəstəyi olmadan "iki xalq üçün iki dövlət"in yekun həllinə aparan sülh prosesini təsəvvür etmək mümkün deyil.
Britaniya niyə indi Fələstin dövlətini tanımağa qərar verdi?
Britaniya hökumətləri də Fələstin dövlətinin tanınması haqqında danışıblar: ancaq sülh prosesinin bir hissəsi kimi, ideal olaraq, digər Qərb müttəfiqləri ilə birlikdə və həlledici anda.
Britaniya hökuməti hesab edirdi ki, bunu, sadəcə, bir jest kimi etmək səhv olardı. Belə bir qərar yalnız zahiri təsəlli verir, lakin işlərin vəziyyətinə heç bir real təsir göstərə bilməz.
Lakin son hadisələr hökumətə açıq şəkildə seçim qoymadı.
Qəzzada davam edən aclıq, İsrailin hərbi kampaniyasından artan narazılıq və Britaniya ictimai rəyində əhəmiyyətli dəyişikliklərin görüntüləri hökumətin mövqeyinə təsir edib.
Millət vəkillərindən və hətta kabinetin ön kürsüsündən tələblər səslənir.
Keçən həftə Lammy Britaniyanın Fələstin dövlətini niyə hələ də tanımaması ilə bağlı İcmalar Palatasında müzakirələr aparıb.
Səhiyyə naziri Wes Stritinq hökuməti Fələstini "tanınması lazım olan bir dövlət olduğu halda" tanımağa çağırarkən bir çox deputatın fikirlərini ifadə edib.
Britaniya, sadəcə olaraq, Fransa Prezidenti Emmanuel Makrondan və İrlandiya, İspaniya və Norveç hökumətlərindən nümunə götürməyib .
Britaniyanın Baş naziri bir şərt qoyub: İsrail hökuməti Qəzzada axan qanı dayandırmaq üçün qəti addımlar atmasa, atəşkəsə nail olmasa və İordan çayının qərb sahilindəki əraziləri işğal etməkdən çəkinməsə, Britaniya Fələstin dövlətini tanıyacaq - bu, ötən həftə Knesset tərəfindən tələb olunan simvolik addımdır.
Başqa bir şərt İsrailin prinsipial iki dövlətli həll yoluna qayıtmaq öhdəliyini götürməsidir.
Hökumət başa düşür ki, Netanyahunun növbəti altı həftə ərzində bunu etmək qabiliyyəti azdır. O, əvvəllər dəfələrlə Fələstin dövlətinin yaradılması ehtimalını istisna edib.
Ona görə də Böyük Britaniya qoyulan şərtləri nəzərə alaraq, təbii ki, Fələstin dövlətini tanıyacaq.
Netanyahunun barışmaz müqavimətinə baxmayaraq, Starmer, çox güman ki, bunun həlledici an olduğuna ümid edir.
Lakin 2025-ci ilin Böyük Britaniyası Balfour Bəyannaməsinin imzalandığı 1917-ci ilin Böyük Britaniyası deyil. Onun digər dövlətlərin qərarlarına təsir imkanları 20-ci əsrin əvvəllərində olduğundan daha məhduddur.
Fələstin dövlətinin tanınmasının hansı nəticələrə gətirib çıxaracağını söyləmək çətindir.
