Ermənistan və Azərbaycan Trampın vasitəçiliyi ilə sülh memorandumu imzalayacaq
\Bu addım ABŞ-ın Cənubi Qafqazda təsirinin artması fonunda iki ölkəni gələcək sülh sazişinə sadiqdir.
Müəllif: Raqip Soylu (Ankara)
"Middle East Eye"-a danışan məsələ ilə tanış olan regional mənbələrin bildirdiyinə görə, cümə günü Azərbaycan və Ermənistanın Vaşinqtonda sülhə nail olmaq üçün anlaşma memorandumu imzalayacağı gözlənilir.
Mənbələr ABŞ prezidenti Donald Trampın imzalanma mərasimi üçün Ağ Evdə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanı qəbul edəcəyini bildiriblər.
Mart ayında Ermənistan və Azərbaycan sülh sazişi layihəsi üzrə konsensus əldə etsə də, Bakı sazişi yekunlaşdırana qədər bir sıra əlavə şərtlərdə israr etməkdə davam edir. Azərbaycanın tələbləri arasında İrəvanın konstitusiyasına dəyişiklik edərək Azərbaycan ərazisinə istinadları aradan qaldırması, Ermənistanda ümumxalq referendumunun keçirilməsini tələb edən addımdır.
Gözlənilən Ağ Ev sammiti iki lider arasında iyul ayında Abu Dabidə baş tutan görüşdən sonra keçirilir. Görüşdən sonra Əliyev deyib ki, hər iki ölkə bir neçə ay ərzində sazişin mətnini və ya ən azı onun əsas prinsiplərini yekunlaşdıra və sonra paraflaya bilər.
“Əsas prinsiplər üzrə razılığa gəlmək, onların paraflanması və sonra mətn üzərində işləmək bir seçim ola bilər”, - deyən Əliyev belə bir yanaşmanın Ermənistanın konstitusiyaya dəyişiklik etməsindən asılı olduğunu vurğulayıb.
Mənbələr əlavə edib ki, iki liderin sülh sazişi layihəsi deyil, “niyyət məktubu” imzalaması gözlənilir ki, bu da Trampa keçən aydan bəri bölgədə axtardığı diplomatik nailiyyəti təmin edir.
Üçüncü regional mənbənin MEE-yə verdiyi məlumata görə, Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov bazar ertəsi türkiyəli həmkarı Hakan Fidana zəng edərək sammit barədə məlumat verib. Türkiyə XİN-dəki mənbələr Fidanın Bayramovla ikitərəfli və regional məsələləri müzakirə etdiyini bildirib.
MEE şərh almaq üçün həm Ermənistan, həm də Azərbaycan hökumətləri ilə əlaqə saxlayıb.
Əsas problemlərdən biri materik Azərbaycanı öz eksklavı olan Naxçıvanla Ermənistan ərazisi ilə birləşdirəcək Zəngəzur dəhlizi olaraq qalır. Ermənistan “Zəngəzur dəhlizi” terminini rədd edərək, onun Sünik kimi tanınan suveren ərazisi üçün irredentist (ərazi iddiası - ANSPress) təsirlər daşıdığını iddia edir.
Ötən ay ABŞ səfiri Tomas Barak rəsmi olaraq Amerika şirkətinin nəqliyyat marşrutunun təhlükəsizliyi və etibarlılığı ilə bağlı hər iki tərəfin narahatlığını aradan qaldırmaq məqsədi ilə dəhlizi 100 il müddətinə icarəyə götürə və istismar edə biləcəyini təklif etdi. Lakin Ermənistan öz suveren ərazisini heç bir üçüncü ölkəyə icarəyə verməyəcəyini bildirərək bu təklifi rədd edib.
Danışıqlarla tanış olan regional mənbənin MEE-yə verdiyi məlumata görə, Türkiyə əvvəlcə dəhlizi idarə edən həm Ermənistan, həm də Azərbaycan tərəfindən bəyənilən özəl şirkət ideyasını təklif edib.
“Lakin Ermənistan tərəfi şirkətdən dəhlizin Naxçıvan tərəfində də fəaliyyət göstərməsini tələb edib ki, bu da Bakı üçün qəbuledilməzdir”, - mənbə izah edib.
Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə 1993-cü ildə Dağlıq Qarabağ müharibəsi zamanı, Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Ermənistan silahlı qüvvələrinin BMT tərəfindən Azərbaycan ərazisi kimi tanınan mübahisəli anklavı ələ keçirməsi ilə bağlıdır.
2020-ci ilin sonlarında altı həftəlik qanlı müharibədən sonra Azərbaycan 2023-cü ilin sentyabrında Dağlıq Qarabağı geri almaq üçün hərbi əməliyyata başlayıb və nəticədə atəşkəs razılaşması əldə olunub. Əksər etnik ermənilər qaçdı və separatçı bölgə 2024-cü il yanvarın 1-də rəsmən ləğv edildi.
