2025-ci ilin iyul ayında Azərbaycan bank və maliyyə sektorunda vacib dəyişikliklər baş verdi. Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı (AMB) faiz dəhlizini 0,25 faiz bəndi azaldaraq uçot dərəcəsini 7%-ə, faiz dəhlizinin aşağı həddini 6%-ə, yuxarı həddini isə 8%-ə endirdi. Bu qərar kredit şərtlərinin yumşaldılması yolu iləiqtisadi aktivliyiə əlavə dəstək vermək məqsədi daşıyır.
Bundan əlavə, AMB real sektorun maliyyə əlçatanlığının genişləndirilməsi üçün yeni maliyyə aləti təqdim etdi, bu da biznes subyektlərinin bank kreditlərinə çıxışını asanlaşdıracaq. Həmçinin, banklarda likvidlik risklərinin idarə edilməsi qaydalarına edilən dəyişikliklər maliyyə sisteminin dayanıqlılığını artırır və sektorun risklərə qarşı hazırlığını möhkəmləndirir.
Beynəlxalq qiymətləndirmə və Mərkəzi Bankın rolu
2025-ci ilin iyul ayında Azərbaycan bank və maliyyə sektorundakı inkişaflar beynəlxalq reytinq agentlikləri tərəfindən də yüksək qiymətləndirilib. İyulun 3-də “Moody’s” beynəlxalq reytinq agentliyi Azərbaycan Respublikasının suveren kredit reytinqini “Ba1” səviyyəsindən “Baa3” səviyyəsinə, yəni investisiya səviyyəsinə yüksəldərək, reytinq üzrə proqnozu “müsbət” saxlayıb.
Agentlik hesabatında ölkədə davam edən islahatlar fonunda iqtisadiyyatın və fiskal sahənin neft-qaz sektorundan asılılığının azaldığını, tənzimləyici islahatların, o cümlədən Bazel III standartlarının tətbiqinin və maliyyə sektorunda korporativ idarəetmənin təkmilləşdirilməsinin bank sektorunun dayanıqlılığının artırılmasında mühüm rol oynadığını vurğulayıb. Hökumət və Mərkəzi Bank tərəfindən həyata keçirilən təşəbbüslər ölkənin reytinqinin yüksəlməsinə əhəmiyyətli töhfə verib.
Bundan başqa, pul-kredit siyasətinin ötürücülüyünün artırılması və fiskal idarəetmədə şəffaflığın yüksəldilməsi üzrə islahatlar maliyyə sektorunda idarəetmə potensialını gücləndirir. Ümumilikdə, Moody’s-in müsbət proqnozu Azərbaycan bank sektorunun institusional inkişafı və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində əhəmiyyətli irəliləyişlər göstərdiyini təsdiqləyir.
Mərkəzi Bankın faiz dəhlizinin endirilməsi, likvidlik risklərinin idarə edilməsi üzrə yeniliklər və real sektorun maliyyə əlçatanlığının genişləndirilməsi istiqamətində atdığı addımlar da bank sisteminin struktur dayanıqlığını və risklərə qarşı davamlılığını artırır.
Regional monetar siyasət
İyul ayında qonşu ölkələrdə və strateji tərəfdaşlarda da faiz qərarları diqqət çəkdi:
Rusiya Mərkəzi Bankı iyul ayında uçot dərəcəsini 200 baza bəndi azaldaraq 20%-dən 18%-ə endirib. Bu, inflyasiya təzyiqlərinin azalması və daxili tələbin zəifləməsi fonunda qəbul edilmiş qərardır.
Türkiyə Mərkəzi Bankı uçot faizini 46%-dan 43%-ə endirdi, yəni 300 baza bəndi azalma tətbiq etdi, bu isə monetar siyasətdə yumşalma və iqtisadi aktivliyin dəstəklənməsi istiqamətində mühüm addımdır.
Avropa Mərkəzi Bankı faiz dərəcələrini dəyişməz saxlayaraq iqtisadi qeyri-müəyyənliklər fonunda sabitliyi qorumağa çalışdı.
Bu region ölkələrinin qərarları Azərbaycan üçün də önəmli istiqamətləri göstərir və ölkənin monetar siyasətinin beynəlxalq trendlərlə uyğunlaşmasına imkan verir.
Avqustda nələr gözlənilir?
Kredit Aktivliyində Artım: Faiz dəhlizinin endirilməsi və yeni maliyyə alətlərinin tətbiqi nəticəsində bank kreditlərinin verilməsi aktivləşəcək, biznes və fərdi sektorun maliyyə resurslarına çıxışı asanlaşacaq.
Likvidlik Risklərinin Daha Effektiv İdarə Edilməsi: Yeni qaydalar sayəsində bankların likvidlik risklərini idarəetməsi təkmilləşəcək, maliyyə sabitliyi güclənəcək.
Əlavə Tənzimləyici İslahatlar: AMB-nin iyul ayındakı yeniliklərinə əsaslanaraq avqustda daha çevik və şəffaf tənzimləmə addımlarının atılması gözlənilir.
Qlobal Risklər və Bank Sektoru: Qlobal iqtisadi şəraitdə davam edən qeyri-müəyyənliklər bankların risk idarəetmə strategiyalarına təsir edəcək. Bu baxımdan, süni intellekt və yeni texnologiyaların tətbiqi daha da genişlənəcək.
Nəticə
İyul 2025 Azərbaycan bank sektorunda kreditlərə əlçatanlığın artırılması və risk idarəetməsində yeni yanaşmalarla yadda qaldı. Faiz dəhlizinin endirilməsi iqtisadi artımın sürətlənməsinə təkan verəcək, yeni maliyyə alətləri və qayda dəyişiklikləri isə sektoru dayanıqlı və rəqabətqabiliyyətli saxlayacaq. Avqust ayı isə bu proseslərin davamı olaraq, maliyyə sistemində daha çox aktivlik və yeniliklər gətirəcək.
