Bir stəkan suya baxanda biz onu şəffaf görürük. Amma niyə okeanlar mavi, göllər yaşıl, buzlaqlar isə süd rəngindədir? Axı su rəngsiz deyildimi? İlk baxışdan adi görünən bu sual, əslində, təbiətin ən zərif sirrlərindən birinə toxunur. Çünki suyun rəngi — təkcə səmanın əksi deyil, özünün daxili fiziki və optik xüsusiyyətlərinin nəticəsidir.
Şəffaf mavi
Təmiz su əslində zəif göyümtül rəngə malikdir. Bu rəng, ilk növbədə, işığın su tərəfindən necə udulması və yayılması ilə bağlıdır. Günəş işığı müxtəlif rənglərdən ibarət bir spektrdir: qırmızıdan bənövşəyiyə qədər. Suyun molekulları bu rəngləri eyni cür qəbul etmir. Qırmızı, narıncı və sarı tonlar suya daxil olduqda tez udulur və dərinliyə getdikcə yox olur. Əvəzində mavi və yaşıl işıq dalğaları daha dərin qatlara qədər nüfuz edə bilir — məhz buna görə də su göy görünür.
Dərin göllərdə, tropik okeanlarda bu optik effekt daha da aydın nəzərə çarpır: sanki suyun içindən şəffaf bir səma baxır. Beləliklə, suyun mavi olması səmanın sadə əksi deyil, onun öz rəngidir — molekulyar səviyyədə.
Rəngin dili: yaşıl, qəhvəyi, südlü
Lakin su həmişə mavi olmur. Onun rəngi həm də tərkibindən asılı olaraq dəyişə bilər. Məsələn:
Yaşılımtıl su — fitoplankton və yosunların çox olduğu yerlərdə müşahidə olunur. Bu canlılar yaşıl piqmentlərə malikdir və işığın yaşıl dalğalarını əks etdirirlər.
Qəhvəyi su — meşə göllərində və ya torflu bataqlıqlarda olur. Burada suya üzvi maddələr qarışır və onun rəngi torpaq tonuna çevrilir.
Süd kimi bulanıq su — bu, adətən buzlaqların əriməsi zamanı yaranan suda olur. Buzların daşıdığı mikroskopik gil və mineral hissəciklər işığı səpələyərək suya südlü rəng verir.
Hər bir rəng suyun həyatına və tarixçəsinə dair ipucu verir: tərkibi, mənşəyi, yaşadığı ekosistem.
Gözün oyunu və insan algısı
Suyun rəngi yalnız fizikaya yox, həm də bizim onu necə qəbul etdiyimizə bağlıdır. Günəşin bucağı, havanın şəffaflığı, fon səthi — bütün bunlar insan gözünün suyun rəngini necə gördüyünə təsir edir. Bəzən eyni su bəzən yaşıl, bəzən göy, bəzən isə boz görünə bilər. Rəng burada həm də emosional bir təəssürat yaradır.
Sonda...
Suyun rəngi — onun sadəcə fiziki xassəsi deyil, həm də təbiətin incə poetikasıdır. Biz onun şəffaflığında rəng axtarırıq və unuduruq ki, şəffaf olan belə rəngsiz deyil. Elmdə olduğu kimi, həyatda da: bəzən görünməz olan — ən gözəl rəngə malikdir.
Hazırladı:
S.ELAY
XQ
