Azərbaycanda 2024-cü ilin iyul ayının 1-nə olan göstəricilər biznes kreditlərinin təminat səviyyəsində müəyyən dinamik dəyişikliklərin müşahidə edildiyini göstərir. Azərbaycan Mərkəzi Bankının rəsmi məlumatına əsasən, biznes kreditlərinin 46 faizi tam təminatlı olmaqla, bu göstərici ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 0,2 faiz bəndi azalıb. Kredit portfelində qismən təminatlı kreditlərin payı 32,6 faiz təşkil edib ki, bu da illik müqayisədə 0,8 faiz bəndi azalmanı göstərir. Təminatsız kreditlər isə 21,4 faizlik payla ötən ilə nisbətən 1 faiz bəndi artıb.
Bu statistika kredit bazarındakı təminat davranışlarında xırda, lakin nəzərəçarpacaq tənzimləmələrin mövcudluğunu nümayiş etdirir. Təminatlılıq göstəriciləri kredit təşkilatları üçün riskin ölçülməsi və idarə olunması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Tam təminatlı kreditlərin yüksək çəkidə qalması ümumilikdə bank sektorunun risklərə qarşı daha konservativ mövqe tutduğunu göstərsə də, təminatsız kreditlərin payında müşahidə edilən artım bankların müəyyən qədər daha çevik kreditləşmə modelinə keçdiyini də ehtimal etməyə imkan verir. Lakin bu dəyişikliklərin kəskin olmaması sektor daxilində balanslı strategiyanın qorunduğunu göstərir.
Ən maraqlı məqamlardan biri müxtəlif sahibkarlıq kateqoriyalarında kredit təminat səviyyəsinin struktur fərqliliyidir. Məsələn, iri sahibkarların kreditlərinin 45 faizi tam təminatlıdır və bu, ötən ilə nisbətən 2,6 faiz bəndi artım deməkdir. Bu hal, böyük şirkətlərin banklarla maliyyə münasibətlərində daha dayanıqlı təminat əsaslarına söykəndiyini göstərir. Orta sahibkarlıq subyektlərində bu göstərici 47,1 faizlə nisbətən stabil qalıb, lakin kiçik və mikro sahibkarlar arasında tam təminatlı kreditlərin payında azalma qeydə alınıb. Xüsusilə mikro biznes kreditlərinin 46,5 faizinin təminatsız olması bu seqmentin maliyyə resurslarına çıxışında alternativ alətlərin və zəmanət mexanizmlərinin hələ də məhdud olduğunu göstərir.
Biznes kreditləri üzrə təminat davranışları iqtisadi fəallıq, bankların risk qiymətləndirmə metodları və sahibkarların aktivləşmə səviyyəsi ilə sıx bağlıdır. Mikro və kiçik sahibkarlar arasında təminatsız kreditlərin artması bu subyektlərin banklara daha çox müraciət etməyə meylli olduğunu və müəyyən qədər kreditə çıxış imkanlarının genişləndiyini göstərsə də, bu tendensiyanın davamlılığı kreditlərin qaytarılma intizamına, eləcə də makroiqtisadi stabilliyə bağlı olacaq. Digər tərəfdən, iri sahibkarların təminatlı kreditlərə üstünlük verməsi onların banklar qarşısında daha güclü təminat bazasına malik olduğunu və uzunmüddətli investisiya dövrlərinə uyğun maliyyə planlaması apardığını göstərir.
Bütövlükdə, kredit portfelindəki struktur dəyişikliklər Azərbaycanda maliyyə bazarının daha çox fərqlənmiş və ehtiyatlı formada inkişaf etdiyini təsdiqləyir. Bu dəyişikliklərin gələcəkdə də davam edəcəyi halda, kredit təminatı siyasətində daha çevik və risk əsaslı yanaşmaların tətbiq olunması bank sektorunun rəqabət qabiliyyətini artırmaqla yanaşı, biznes mühitinin inklüzivliyini də stimullaşdıra bilər.
Nuray,
Aznews.az
