Bakı, TurkicWorld , Karabük Universiteti Beynəlxalq Münasibətlər Bölməsinin professoru Prof. Dr. Ali Asker xüsusi olaraq TurkicWorld üçün
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan ilə Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin Ankarada keçirdiyi son görüşlər, Türkiyə–Qazaxıstan münasibətlərinin yalnız siyasi və iqtisadi sahələrlə məhdudlaşmadığını, eyni zamanda cəmiyyətlərarası qarşılıqlı təsiri ön plana çıxaran çoxşaxəli strateji tərəfdaşlıq çərçivəsinə keçdiyini göstərir. Təhsil, mədəniyyət, humanitar diplomatiya və rəqəmsal əməkdaşlıq kimi sahələri əhatə edən bu yeni mərhələdə, ictimai diplomatiya və yumşaq güc elementlərinin fəal şəkildə istifadə olunması diqqət çəkir.
Ziyarətin əsas məqamlarından biri, xalqlar arasında münasibətləri gücləndirməyə yönəlmiş ictimai diplomatiya təşəbbüslərinin ön plana çıxması olmuşdur. Bu kontekstdə, Prezident Tokayevin Türkiyə vətəndaşlarına 90 günədək vizasız qalmaq hüququnun verildiyini elan etməsi, texniki çərçivədən kənara çıxaraq simvolik xarici siyasət jesti kimi qiymətləndirilməlidir. Tokayevin bu addımı iş adamları, tələbələr və turistlər üçün asanlaşdırıcı bir təşəbbüs kimi təqdim etməsi, tətbiqin eyni zamanda qarşılıqlı etimad, açıqlıq və şəffaflıq mühitini gücləndirdiyini ortaya qoyur. Bu baxımdan, qeyd olunan qərar, ictimai diplomatiyanın birbaşa və ölçülə bilən nəticələr doğuran vasitə kimi önəmini artırır.
Tokayevin “Qazaxıstan və Türkiyə arasında mədəni və humanitar bağlar qızıl körpüdür” ifadəsi, münasibətlərin yalnız siyasi deyil, həm də tarixi və sosial-mədəni təməl üzərində qurulduğunu vurğulayır. Əhməd Yəsəvi Universitetinin institusional uğuru, Türkiyə Maarif Vəqfinin Astana və Almatıda açdığı məktəblər, eləcə də Qazi Universitetinin Cənubi Qazaxıstan Pedaqoji Universitetində filial açması kimi təşəbbüslər, iki ölkə arasında bilik istehsalı və insan kapitalının mübadiləsinin strukturlaşdırılmış institutlar çərçivəsində həyata keçirildiyini göstərir.
Tokayevin xüsusi olaraq diqqət çəkdiyi başqa bir məsələ isə tələbə mübadiləsindəki artım olmuşdur. Hər iki ölkədə qarşılıqlı olaraq təhsil alan qazax və türk tələbələrinin sayının artması, təkcə təhsil diplomatiyasının dərinləşməsinə deyil, həm də ortaq mədəni yaddaşa əsaslanan yeni bir nəsil şüurunun formalaşmasına zəmin yaradır. Tokayevin bu prosesi dəstəklədiyinə görə Prezident Ərdoğana təşəkkür etməsi, təhsilin yalnız inkişaf vasitəsi deyil, eyni zamanda qarşılıqlı diplomatik etimadın qurulmasında əsas rol oynadığını göstərir.
Xalqlar arasında yaxınlaşmanı rəmzləşdirən ən diqqətçəkən hadisələrdən biri Prezident Ərdoğanın Prezident Tokayevə Türkiyə Respublikasının Dövlət Ordenini təqdim etməsi olmuşdur. Tokayevin bu təltifi “Qazax–Türk əməkdaşlığı prosesində mənası dərin, tarixi bir hadisə” kimi dəyərləndirməsi, bu ordenin diplomatik münasibətlərdə yalnız simvolik deyil, eyni zamanda mənəvi və dəyər yönümlü məna daşıdığını göstərir. Tokayevin bu sözləri bu kontekstdə əhəmiyyətlidir:
“Mən normalda nişan və mükafat qəbul etməmək qərarı vermişdim. Lakin bu ordeni sizin əlinizdən almaq mənim üçün böyük bir şərəfdir. Bu qərarınız, əcdadlarımızın mirasına olan bağlılığınızın bir göstəricisidir.”-Tokayev bildirib.
Tokayev həmçinin Dövlət Ordenini “bütün Qazax xalqına göstərilən xüsusi bir ehtiram” kimi qiymətləndirərək, bunu “iki ölkə arasında dostluğun müqəddəs bir simvolu” adlandırmışdır. Bu cür qarşılıqlı təqdir və simvolik mükafatlandırmalar, liderlər arasındakı münasibətlərin ictimai diplomatiyanın bir uzantısı olaraq fəaliyyət göstərdiyini və xalqlar səviyyəsində qarşılıqlı mənsubiyyət hissini gücləndirdiyini ortaya qoyur.
Tokayevin Türkiyənin regional və qlobal səviyyədəki mövqeyinə dair müsbət qiymətləndirmələri, ictimai diplomatiyanın yalnız xalqlar arasında deyil, həm də liderlər arasında etimad əlaqələri üzərində qurulduğunu sübut edir. “Türkiyənin sabitliyi və nüfuzu birbaşa Prezident Ərdoğanın uzaqgörən siyasətinin nəticəsidir” ifadəsi, liderlik əsaslı xarici siyasət algısının ictimai rəyə necə əks olunduğuna dair mənalı bir nümunədir. Bu kontekstdə lider diplomatiyası yalnız simvolik ünsiyyət forması deyil, eyni zamanda strateji tərəfdaşlığın legitimliyini gücləndirən ictimai diplomatiya aləti kimi qiymətləndirilə bilər.
Nəticə etibarilə, Tokayevin Türkiyəyə səfəri çərçivəsində liderlər səviyyəsində nümayiş etdirilən qarşılıqlı etimad, təqdir və simvolik qarşılıqlı əlaqələr, ictimai diplomatiyanın Türkiyə–Qazaxıstan münasibətlərində funksional sərhədləri aşdığını və tərəflər arasında formalaşan ortaq vizyonun əsas inşaedici sütunlarından birinə çevrildiyini göstərir.
Təhsil, mədəni əlaqələr, qarşılıqlı səyahət rahatlığı və humanitar diplomatiya kimi yumşaq güc alətləri, iki ölkə arasında uzunmüddətli strateji dostluğun həm ictimai, həm də siyasi səviyyədə institusional formalaşmasını təmin edir; bu isə Türk Dünyası baxımından çoxtərəfli əməkdaşlığı dəstəkləyən davamlı bir diplomatik platforma yaradır.
