Türk dünyası ədəbiyyatının Tomrisi!

Azərbaycan və ümumtürk həqiqətlərinin təbliğində Mahirə Hüseynova yaradıcılığının rolu...

 

Türk xalqının zaman-zaman dünyaya böyük qəhrəmanlar, elm xadimləri, mütəfəkkirlər bəxş etdiyi, öz sərkərdələri, o cümlədən, elm xadimləri ilə bütün bəşəriyyəti heyrətləndirdiyi heç kimə sirr deyil. Əminliklə demək olar ki, Azərbaycan xalqının dünyaya bəxş etdiyi belə işıqlı simalardan biri də əslən Qərbi Azərbaycandan olan filoloq alim, professor, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynovadır.

 

1960-cı ilin 4 noyabr tarixində anadan olan Mahirə Hüseynova 1968-ci ildə Xalxal kənd səkkizillik orta məktəbin birinci sinfinə daxil olmuş, 1978-ci ildə Abşeron rayonu Mehdi Hüseynzadə adına Novxanı qəsəbə 1 saylı orta məktəbi bitirmişdir. Hələ ibtidai sinifdə oxuyarkən Mahir Hüseynova kitaba, mütaliəyə sonsuz marağı ilə diqqət çəkmiş, öz çalışqanlığı ilə bütün məllimlərin rəğbətini qazanmışdır. 

 

1980-ci ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun filologiya fakültəsinə daxil olan Mahirə Hüseynova, 1984-cü ildə institutu fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş, respublikamızın bir sıra orta məktəblərində pedaqoq kimi fəaliyyət göstərmişdir. 

 

 

Mahirə Hüseynova hələ orta məktəbdə pedaqoq kimi fəaliyyət göstərdiyi dönəmdə Təhsil Nazirliyi tərəfindən dəfələrlə təltif edilmiş, müxtəlif fəxri adlarlar mükafatlandırılmışdır. “Respublikanın qabaqcıl təhsil işçisi” adına layiq görülən,  döş nişanı ilə təltif olunan Mahirə Hüseynova 2003-cü ildə“İlin nümunəvi müəllimi” Respublika müsabiqəsinin qalibi olmuş, I dərəcəli diplom almışdır. 

2009-cu ildə ADPU-nun Müasir Azərbaycan dili kafedrasının müəllimi kimi ali təhsil müəssisəsində elmi fəaliyyətə başlayan Mahirə Hüseynova, “Həsən Mirzəyevin yaradıcılığında filologiya məsələləri” adlı dissertasiyasını 2012-ci ilin yanvarında müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, 2017-ci ildə isə filologiya üzrə elmlər doktoru dərəcəsi almışdır. O, 2018-2021-ci illərdə ADPU-nun Filologiya fakültəsinin dekanı olmuş,  2021-ci ilin aprelindəne tibarən ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru vəzifəsində fəaliyyətə başlamışdır.

 

Mahirə Hüseynova 2018-ci ildə “İlin Alimi” Media mükafatı, 2021-ci ildə “Əməkdar müəllim”, 2024-cü ildə “Heydər Əliyevin 100 illiyi (1923-2023)” yubiley medalı və digər çoxsaylı medallar, fəxri adlarla təltif olunmuşdur ki, bu da onun həm elmi, həm də ictimai aktivliyi ilə əlaqədar olub.

 

 

Mahirə Hüseynovanın elmi-bədii yaradıcılığında Qərbi Azərbaycan mövzusu hər zaman aparıcı yer tutmuş, davamlı şəkildə təbliğ edilmişdir. 

 

Hər şeydən öncə qeyd edək ki, tanınmış profssorun Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinə yanaşma tərzi özünəməxsusluğu və yüksək elmiliyi ilə diqqət çəkir. Mahirə Hüseynova Qərbi Azərbaycan həqiqətlərini ümumi Azərbaycan həqiqətlərindən ayrılıqda təhlil etmir. Əksinə, Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinə bütöv Azərbaycan həqiqətlərinin konteksində yanaşır, onları məhz bu müstəvidə dəyərləndirir. Bu baxımdan məşhur alimin Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi və Qərbi Azərbaycan İcmasının təşkilatçılığı ilə “Qayıdış: Qərbi Azərbaycandakı maddi-mədəni irs” kitabının üçüncü cildinin təqdimat mərasimində səsləndirdiyi fikirlər mühüm əhəmiyyət kəsb edir: 

 

“Söhbət təkcə qərbi azərbaycanlı olmaqdan getmir, bütöv Azərbaycanlı olmaqdan gedir. Mən hər kəsin ürəyindəki Azərbaycan sevgisinə heyranlığımı bildirirəm”.

 

Mahirə Hüseynova Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinin təbliğini daim diqqət mərkəzində saxlamış, ermənilərin bu tarixi saxtalaşdırmaq, özününküləşdirmək cəhdlərini konkret faktlar, inkaredilməz dəlillərlə ifşa etmişdir. Hörmətli professorun “XX əsrdə Dərələyəzdə Urbisid və etnosid aktları” kitabı bu baxımdan son ərəcə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Professor sözügedən kitabda ermənilərin tarixi saxtalaşdırmaq cəhdlərinə diqqət çəkir, Qərbi Azərbaycanla bağlı əsl həqiqətlərin dünyaya çatdırılmasının vacibliyini vurğulayır:

 

“Dərələyəz mahalında mövcud olmuş kəndlər – coğrafi adlarımız əbədiyyət tariximizdir. Dərələyəz toponimlərinin tarixi hüdudları türk xalqlarında çox genişdir və bunlara yalnız erməni dilində təsadüf edilmir. Toponimlərin tədqiqi üçün tǝxmini söyləmələr, yalnız üzdə olan elementlərin gücünə arxalanıb fərziyyələr şəklində fikirlər söyləmək türk-Azərbaycan toponimiyasına ciddi ziyan vurub və bundan sui-istifadə edən nankor və hiyləgər ermənilər çox şeyləri özününküləşdirməyə cəhd ediblər. Lakin indiki Ermənistanda türk-Azərbaycan toponimləri xalqımızın keçmişinin, kökünün, yaşayış tərzinin ən qədim cəhətlərini və onun mənəvi, mədəni dünyasını çox dəyərli bir şəkildə işıqlandırmağa minilliklər boyu xidmət göstərib”.

Qərbi Azərbaycanın Azərbaycan xalqının tarixi yurdu olduğunu bildirən Mahirə Hüseynova, bu torpaqlardakı bütün toponimlərin Azərbaycan dilinin qrammatik quruluşuna uyğun olduğuna diqqət çəkərək, bu faktı həmin torpaqların xalqımıza məxsusluğunun göstəricisi olduğunu bildirib:

 

“Azərbaycan, o sıradan onun qərb, şərq, cənub, şimal bölgələri çox qədim zamanlardan rəngarəng mədəniyyətlərin qarşılaşdığı böyük bir ərazini əhatə edən məkan olmuşdur. Bu ərazilər tarixən, daha dəqiqi şumer, hun, böyük türk mədəniyyətlərinin birləşdiyi yerlərdir. Şumer mədəniyyətinin qurucuları qədim türklərdir. Hun imperatorluğunun ilk yaradıcıları da türklər olmuşdur. Azərbaycan miladdan öncədən müxtəlif türkdilli etnosların məskunlaşdığı, qaynayıb-qarışdığı və oturaq həyat sürdüyü bir ölkə olmuşdur. Müxtəlif tarixi mənbələrdə türklərin Azərbaycana və onun qərb hissəsinə ilk dəfə miladdan öncə VII əsrdə sakların səfəri zamanı gəlib yerləşdikləri irəli sürülməklə bugünkü Ermənistanın başdan-başa Azərbaycan türk torpaqları olduğu təkzibedilməz faktlarla sübuta yetirilmişdir. Tarixi qaynaqlar birmənalı şəkildə onu da sübut etmişdir ki, Qərbi Azərbaycan asların, suvarların, bulqarların, peçeneqlərin, utilərin, xəzərlərin, kəngərlərin, qarqarların və başqalarının yaşadıqları, təşəkkül tapıb formalaşdığı qədim bir yurd yeri olmuşdur. Bu etnos adlarının, demək olar ki, hamısı türk-Azərbaycan dilinin qrammatik quruluşu əsasında təşəkkül tapmışdır”.

 

Göründüyü kimi, hömətli alim Qərbi Azərbaycanın xalqımızın tarixi torpaqları olduğunu elmi şəkildə sübuta yetirir, ermənilərin bu adları süni şəkildə dəyişdiyini vurğulayır.

 

 

Mahirə Hüseynovanın erməni faşizminə qarşı mübarizədəki ən böyük xidməltərindən biri onun ADPU-da Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin fəaliyyətini təşkil etməsidir. Xatırladaq ki, bu mərkəz Qərbi Azərbaycan həqiqətləri ilə bağlı çoxsaylı elmi araşdırmalar həyata keçirmiş, bu araşdırmaların nəticəsi haqqında Azərbaycan və dünya ictimaiyyətinə geniş məlumat vermişdir. 

 

Təsadüfi deyil ki, Mahirə Hüseynovanın rəhbərlik etdiyi Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin fəaliyyəti Ermənistdan böyük təşviş doğurmuş, ermənilər və onların xaricdəki himayədarları bu Mərkəzi gözdən salmaq, onun fəaliyyətini əngəlləmək üçn ən iyrəng üsul və vasitələrə əl atmışdır. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, ADPU-da Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi öz fəaliyyətini uğurla davam etdirmiş və bu gün də davam etdirməkdədir. 

 

Mahirə Hüseynovanın ermənilərin uydurma ittihamlarına verdiyi cavab bu baxımdan təqdiərlayqidir:

 

“ADPU-nun beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektorlugu nəzdində fəaliyyət göstərən Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin fəaliyyəti Ermənistanda təşviş doğurur, davamlı olaraq bizim fəaliyyətimiz barədə həqiqətə uyğun olmayan məlumatlar yayırlar. Guya bizim Mərkəzdə saxta xəritə düzəldilib və erməni toponimləri dəyişdirilib. Ermənistan dövlətinin tarixi Azərbaycan torpaqları ərazisində yaradılması tarixşünaslıq tərəfindən öz təsdiqini tapmış faktdır. Ancaq ermənilərin təşvişinə heç bir əsas yoxdur, bizim mərkəz elmi mərkəzdir, burada silah yox, elmi informasiyalar və araşdırmalar istehsal olunur. Biz dinc və ləyaqətli formada öz yurdumuza qayıtmaq istəyirik, bizi bu yoldan heç kim döndərə bilməz!”

Sadalananlardan da göründüyü kimi, Mahirə Hüseynova erməni yalanlarına qarşı mübarizədə yaxından iştirak etməkdə, özünü bu mübarizənin əsl sərkərdəsi kimi göstərməkdədir. Bu baxımdan görkəmli alimi sadəcə Azərbaycanın deyil, ümumilikdə bütün türk dünyası ədəbiyyatının Tomrisi, söz sərkərdəsi adlandırmaq olar. 

 

 

Mahirə Hüseynovanın elmi-ictimai fəaliyyəində diqqət çəkən əsas məqamlardan biri də onun sadəcə Azərbaycanın milli maraqları deyil, həm də türk dünyasının maraqları, birlik və həmrəyliyi baxımından böyük əmək sərf etməsi, bu yöndə mütəmadi fəaliyyət sərgiləməsidir. Mahirə Hüseynovanın qatıldığı konfrans və simpoziumların mahiyyəti, türk dövlətlərinə səfəri çərçivəsində keçirdiyi görüşlər bunun isbatıdır. 

 

Nümunə üçün qeyd edək ki, məşhur professor III Beynəlxalq Türk Dünyası Araşdırmaları Simpoziumunda, 13-cü Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimlər Kongresində, “I Türkoloji Qurultayın Türk xalqlarının mədəni-mənəvi birliyinin yaradılmasında rolu” Respublika elmi-praktik konfransında, Beynəlxalq Türkoloji Elmi Konfransında (Tatarıstan Respublikası, Kazan Federal Universiteti), IV Beynəlxalq Oğuzlar Simpoziumunda  (Türkiyənin Malatya şəhərinin Ərəbgir ilçəsində), Özbəkistanın Cizzak Dövlət Pedaqoji Universitetinin 50 illiyi ilə bağlı “Təhsilin inkişafı strategiyası dəyərlərə əsaslanan tərəqqidır” adlı elmi-praktik konfransda və s. iştirak etmişdir. 

 

Mahirə Hüsyenova Qərbi Azərbaycan həqiqətləri ilə bağlı xarici ölkələrdə keçirilən konfrasnlarda da fəal iştirak etmiş, xalqımızın haqq səsinin beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılmasından mühm rol oynamışdır. Onun Türkiyənin Ankara şəhərində keçirilən “Qərbi Azərbaycana qayıdış insan hüquqlarının aliliyinin mühüm şərti kimi” mövzusunda keçirilən beynəlxalq konfransda, habelə, 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasının təşkil etdiyi “Qayıdış hüququ: Ermənistandan zorla çıxarılmış azərbaycanlılar üçün ədalətin təmin edilməsi” adlı II Beynəlxalq konfransda iştirakı, bu əsnada mediaya verdiyi müsahibə və açıqlamalar böyük maraqla qarşılanmış, mətbuatda geniş əks-səda doğurmuşdur.

 

 

Mahirə Hüseyova yaradıcılığına xas səciyyəvi xüsusiyyətlərdən biri də onun ədəbiyyatı Azərbaycan xalqının mübarizə vasitəsinə çevirməsi, Azərbaycan insanının haqq səsini dünyaya çatdırmasıdır. Gökəmli professorun“Müasir Azərbaycan dili: Aşıq və el şairlərinin yaradıcılığında dialektizmlərin öyrədilməsinə dair (Dərələyəz mahalı üzrə)”, “Müasir Azərbaycan dili: Aşıq və el şairlərinin yaradıcılığının dil, üslub xüsusiyyətləri (Dərələyəz mahalı üzrə)”, habelə, “Qərbi Azərbaycan paleotoponimlərinin linqvistik etimoloji təhlili” adlı monoqrafiyası Qərbi Azərbaycanın tarixi Azərbaycan torpağı olduğunu elmi baxımdan isbatlayır. 

 

Mahirə Hüseynova şeirlərində də tez-tez Qərbi Azərbaycandakı yurd yerlərinə müraciət edir, onlara olan sevgi və həsrətini nisgilli, fəqət bir o qədər də axıcı dillə oxucularla bölüşür:

 

 

Mahirə Hüseynova Qərbi Azərbaycan həqiqətlərini professor Həsən Mirzəyevə xitabən yazdığı şeirlərdə də dilə gətirir, bununla bir növ mərhum alim Həsən Mirzənin də Qərbi Azərbaycana – doğma yurda olan sevgisinə diqqət çəkir:

 

 

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Qərbi Azərbaycan mövzusu Mahirə Hüseynovanın yaradıcılığında əsas istiqamətlərdən biri olub və  görkəmli alim bu gün də bu istiqamətdə bir-birindən qiymətli əsərlər yazmaqda, məqalələr qələmə almaqdadır. Hörmətli professorun Qərbi Azərbaycandan bəhs edən şeirləri dünyanın bir çox dillərində xarici ölkələrdə dərc edilib ki, bu da beynəlxalq ictimaiyyətin bu barədə məlumatlanması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu, Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin informasiya müstəvisində təşəbbüsü qoruyub saxlamaq, erməni yalanlarını mütəmadi şəkildə ifşa etməklə bağlı çağırışları ilə də yaxından səsləşməkdə, tamamilə üst-üstə düşməkdədir. Mahirə Hüseynovanın bu gün də  Azərbaycan həqiqətlərinin təbliğini eyni qətiyyət və prinsipiallıqla həyata keçirdiyini nəzərə alsaq, əminliklə demək olar ki, görkəmli professor bundan sonra da elmi-ədəbi məqalələri ilə erməni faşizminin absurd iddialarını darmadağın edəcək, onun yaradıcılığı illər, əsrlər sonra da erməni yalanlarına qarşı ən effektiv ifşa vasitəsi qismində çıxış edəcək.