ABŞ-ın 2021-ci ilin avqustunda Əfqanıstanı tərk etməsindən sonra Kabilə, daha sonra isə bütün ölkəyə nəzarəti ələ keçirən “Taliban”, qadınlara tətbiq etdiyi məhdudiyyətlərə görə Qərb mediasında müzakirə olunur.
Hafta.az-ın “The Washington Post”a istinadən yazdığına görə, ailələrini dolandırmaq məcburiyyətində qalan qadınlar potensial cəza riski ilə üzləşərək, gizli gözəllik salonlarında fəaliyyətlərini davam etdirirlər.
22 yaşlı Simin izah edir ki, o, müştərilərindən avtomobillərini evindən bir neçə məhəllə aralıda saxlamalarını, patrul edən əsgərlərdən çəkinmələrini və gələndə sakitcə səslənmələrini xahiş edir. O deyir ki, 2020-ci ildə orta məktəbi bitirəndə arzusu ürək cərrahı olmaq olub, lakin bu reallaşmayandan sonra gözəllik salonuna müraciət edib: “Biz bu salonu o qədər ümid və sevgi ilə açdıq ki... Bağlamaq məcburiyyətindəyik deyəndə keçirdiyim hissləri təsvir etməyə söz yoxdur”.
2021-ci ildə yenidən hakimiyyətə gələn “Taliban” qadınların 6-cı sinifdən sonra təhsil almasını, dövlət vəzifələrində işləməsini və qeyd olunanlardan başqa geyim geyinməsini tez bir zamanda qadağan edib.
Bərbərlərin və gözəllik salonlarının bir müddət pəncərələri bağlı fəaliyyət göstərməsinə icazə verildiyi halda, Simin sənayeyə girib. Lakin 2023-cü ilin iyulunda qəbul edilən qərar ölkədə təxminən 12 min salonun bağlanmasına səbəb olub.
“Taliban” makiyajı, qaş almanı və parikləri "şəriətə zidd" hesab edir və nikahdan əvvəl bəyin ailələri üçün maddi yük hesab edir.
Simin izah edir ki, atası və qardaşı işsiz olduğundan, gizli də olsa, bacısı ilə birlikdə xidmət göstərməyə davam edir: "Taliban” bizi tapacaq deyə qorxuram, amma başqa çarəm yoxdur. Bu, ailəmizin yeganə gəlir mənbəyidir".
Taliban Simin kimi qadınlara hansı cəzaların veriləcəyini dəqiq açıqlamayıb. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının hesabatlarına görə, 2023-cü ildə gözəllik salonunu bağlamaqdan imtina edən qadınlar saxlanılıb.
30 yaşlı Savita “Taliban”dan qorxanlar arasındadır. Qadağadan sonra o, salonunu bağlayıb və dəri məmulatlarına diqqət yetirən tikişçi olub. O deyir ki, atası səkkiz il əvvəl Talibanın intiharçı hücumunda öldürüldüyü üçün əlil anası və beş bacısı ilə tək başına qalıb.
Kabil zirzəmisində başqa qadınlara ayaqqabı və çanta tikməyi öyrədən Savita o qədər az qazanır ki, ailəsi ilə birlikdə bir otaqlı mənzilə köçmək məcburiyyətində qalıb: "Tezdən oyanmaq, Quran oxumaq və işə getmək kimi köhnə həyatım üçün darıxıram. Bu, mənim azadlıq anlayışım idi".
“Taliban” qadınları iş qüvvəsindən uzaqlaşdırmaq niyyətini gizlətmir. Əmək və Sosial Məsələlər Nazirinin müavini Mavlaviddin Məhəmməd Haqbin 2023-cü ildə "Əfqanların 95 faizi qadınlarının işə getməsini istəmədiyini" bildirərkən, qalan 5 faizin beyninin Qərb tərəfindən yuyulduğunu müdafiə edib.
Bu yaxınlarda qadınlara gender ayrı-seçkiliyi siyasətinə etiraz etmədən “yalnız onlar üçün nəzərdə tutulmuş sektorlarda” işləməyə icazə verilir.
Qadınlar bazarlarda, məktəblərdə, xəstəxanalarda və həbsxanalarda, kişilər üçün qadağan olunmuş yerlərdə işləyə bilərlər.
Bu vəziyyəti yüksək qiymətləndirənlər arasında Fəribə Nuri də var. 50 yaşlı sahibkar qadınlara biznesə başlamaqla bağlı məsləhətlər verir, məsələn, bazar dükanı açmaq. O, “Taliban” haqqında deyir: "Bizə işləməyi deyirlər və bizə kömək edirlər".
Bəzi qadınlar da onlayn biznesə başlayıblar. 23 yaşlı Beheşta kosmetika və zinət əşyaları satdığını deyir. Lakin Donald Trampın hakimiyyətə gəlməsindən və xarici yardımların azaldılmasından sonra ölkə iqtisadiyyatı pisləşdikcə, onların biznesi azaldı.
Adının açıqlanmasını istəməyən bir qadın əvvəllər Dünya Bankında işlədiyini deyib: "Mən iş üçün müraciət etməyi dayandırdım. Burada heç bir ümid yoxdur".
