BAKI, TurkicWorld
M87 qalaktikasının qara dəliyi kosmik sürət həddini aşır.
TurkicWorld xəbər verir ki, elm adamları M87 qalaktikasının mərkəzində yerləşən və Günəşdən 6,5 milyard dəfə böyük kütləyə sahib olan superkütləvi qara dəliyin fırlanma sürətini və maddə udma qabiliyyətini yeni araşdırmalarla müəyyən ediblər.
Event Horizon Telescope (EHT) layihəsinin ikonik görüntülərindən istifadə edən tədqiqatçılar, bu nəhəng qara dəliyin kainatdakı nəzəri maksimum fırlanma sürətinin təxminən 80 faizində döndüyünü müəyyən ediblər. Yığılma diskinin daxili kənarındakı maddə isə işıq sürətinin 14 faizi ilə – saniyədə təxminən 42 milyon metr – fırlanır.
Elm adamları bu nəticəyə qara dəliyin görüntüsündəki parlaq nöqtəni təhlil edərək gəliblər. Bu asimmetrik parıltı, relativistik Doppler effekti nəticəsində yaranır – yəni diskin bizə yaxınlaşan tərəfi işıq sürətinə yaxın hərəkət etdiyi üçün daha parlaq görünür.
Tədqiqatçılar qara dəliyin ətrafındakı maqnit sahəsinin formasını da araşdıraraq maddənin qara dəliyə saniyədə 70 milyon metr sürətlə – işıq sürətinin təxminən 23 faizi – doğru spiralləşərək hərəkət etdiyini müəyyən ediblər.
Maraqlı məqam isə budur ki, bu kosmik nəhəng ildə təxminən 0,00004–0,4 günəş kütləsi maddə udur. Bu göstərici “Eddinqton həddi” adlandırılan nəzəri maksimum səviyyədən xeyli aşağıdır, bu da onun hazırda sakit mərhələdə olduğunu göstərir.
Bu ölçmələr superkütləvi qara dəliklərin işləmə prinsiplərini anlamaqda mühüm irəliləyiş sayılır. Əvvəllər M87-nin fırlanma sürəti 0,1–0,98 aralığında təxmin edilirdi. Lakin yeni təhlil onun sürətinin ən azı 0,8, bəlkə də nəzəri maksimum olan 0,998-ə yaxın olduğunu göstərir.
Alimlər ümid edirlər ki, gələcəkdə daha güclü teleskop və görüntüləmə texnologiyaları ilə M87 qara dəliyi cazibə qüvvəsi, zaman-məkan və kainatın taleyi ilə bağlı əsas sualların cavablarını tapmaq üçün kosmik laboratoriyaya çevriləcək.
